Kategori: Essential Psychodynamic Psychotherapy

Çeşitli kaynaklardan, başlangıçta Freud ve Winnicott gibi psikodinamik teorisyenlerden, daha yakın zamanda ise Siegel, Schore, Damasio, Panksepp ve diğerleri gibi kişilerarası nörobilimcilerden, uyumlu dinleme sürecinin kulaklarımızdan ve sol beynimizin dil çözümleme mekanizmalarından çok daha fazlasını içerdiğini biliyoruz. İçten dinleme, konuşulan kelimelerin ötesine geçer ve geçmek zorundadır. Bir iletişim alışverişindeki anlamın yalnızca yaklaşık üçte birini konuştuğumuz kelimeler oluşturur (Hogan & Stubbs, 2003). Sonra, genellikle çok daha önemli yükü taşıyan diğer, daha büyük bir kısım vardır. Peki, bunu nasıl dinleriz?

Özellikle psikoterapistler olarak, konuşulmayan—ya da bazen diğer kişi tarafından gerçekten hissedilmeyen—kısma nasıl ayarlanacağımızı (tune in) bilmek önemlidir. Psikoterapide açık ifade edilmiş değişimlerin içinde, arkasında ya da çok altında yatan bazen derine gömülü duygusal sinyallere nasıl erişiriz? Belirsiz bir arayış gibi görünebilir ve öyledir de ancak aynı zamanda, çok önemli bir arayıştır, çünkü bunu anlamazsak, psikoterapistler olarak işimizin gerçek hedefi olan duygusal gerçeği kaçırabiliriz.

Bu son dönemde hızla gelişen beyin bilimi sayesinde, bu oldukça soyut “ayarlama” sürecinin altında yatan bazı mekanizmaları anlamaya başladık. Bu, bilimin kendisinin, sanatını gizemden arındırmaya yardımcı olabilmesi açısından önemlidir. (Tabii ki, asla tamamen değil.) Bilimsel resim henüz yeni ortaya çıkıyor ve henüz tam olarak tamamlanmış değil. Ancak, son on yıl içinde yapılan nörobiyolojik araştırmalar ve ileri görüntüleme teknikleri, zihnin duygusal temellerine dair anlayışlarımızı büyük ölçüde artırdı. Şu anda bildiklerimiz, içten dinleme konusunda klinik konuşmaya ilerlerken bizi destekleyebilir. Bu yüzden, bu bölümde, içten dinleme işi için nörolojik donanımımızın kısa bir turunu yapacağız. Önce hızlı bir genel bakış yapacağız ve sonra daha yakından bakmak için ilerleyeceğiz.

Genel Bakış

• 3.1 Beyin

Aşağıdan yukarıya, içeriden dışarıya ve en ilkelden en evrimsel olarak gelişmişe kadar, üç ana beyin bölgesi vardır. En altta beyin sapı yer alır—pons, medulla ve orta beyin—bu bölgeler bilincimiz, solunum, kalp atışı, kan basıncı gibi hayatta kalmamızı sağlayan temel fonksiyonları kontrol eder. Beyin sapıyla birlikte sınıflandırılan serebellum, denge, koordinasyon ve öğrenilmiş hareketlerden sorumludur. Beynin ortasında ve beyin sapının etrafında inşa edilen ikinci ana bölge, limbik sistemi (hipokampus, amigdala, singulat girus ve dentat girus), diensefalon (talamus ve hipotalamus), bazal gangliyonlar (kaudat, putamen, globus pallidus ve substantia nigra) ve sıvı dolu, darbe emici ventrikülleri içeren geniş subkortikal alandır. Bu orta bölge genellikle duygu, öğrenme, hafıza ve gönüllü hareketlerle ilişkilendirilir. Üçüncü ve en üstte (ve en dışta) “düşünen beyin” bulunur: Beyin korteksi, altında miyelinli beyaz madde ve üstünde kıvrımlı gri madde ile. Korteksi iki yarım küreye böleriz (sol ve sağ, kendi sözlü ve sözsüz işlevleriyle) ve dört loba ayırırız: frontal (prefrontal, premotor ve motor alt bölümleri), parietal (birincil duyusal işlevlerden sorumlu), temporal (işitsel işleme ve hafıza) ve oksipital (görsel işleme).

Daha Yakından Bir Bakış

Şimdi, duygusal varlıklar olarak bize sorumlu olan sinir bölgelerine daha yakından bakalım. Duyguların, (kortikal seviyedeki) sağ beyinle ve limbik sistem ve hipotalamus gibi subkortikal yapılarla ilişkilendirilmesi doğru olmakla birlikte, duygusal mimarimiz aslında beynimizin en derin merkezlerine, beyin sapımıza kadar uzanır.

Evet, duygusal deneyimimizin oluşumunda en temel olan zihin parçaları, bilinçli, düşünen, amaçları olan benliğimizin çok altında, beynimizin en derin seviyesinde yer alır.

• 3.2 Beyinsapı yapıları

Bu derinlemesine yerleşmiş duygusal merkezler—periaqueductal gri madde ve beyin sapımızın orta beyin bölgelerinde—her an hem iç hem de dış uyarıcılara yanıt verirler (Panksepp & Biven, 2012). Güncel nörogörüntüleme çalışmaları, deneyimleyen benliklerimizin duygusal “arka plan müziğini” sürekli çalan, beynin sapına dayalı yedi ayrı ama iç içe geçmiş duygusal sistemi tanımlamıştır. Bu sistemler, güvenliğimiz, hayata katılma arzularımız, çekim duygularımız, öfkelerimiz, bağlanma ve beslenme dürtülerimiz, üzüntü ve yas duygularımız, hatta oyun oynama isteğimiz gibi konularda bize anlık duygusal değerlendirmeler sunar. Panksepp bu durumu şöyle açıklar: “Zihnin doğru bir arkeolojisini yaptığımızda, zihnin temelinde duygusal deneyimleri buluruz” (Panksepp & Biven, 2012: s. 423).

Nörolojik olarak, duygulanım bilişten önce gelir. Bu çok önemli bir bilgi. En derin ve hayati öneme sahip beyin merkezlerimizde, bilinçli farkındalığımızın dışında hızla, sessizce ve sürekli olarak her şeyi izleyen duygusal beyin yapıları bulunur. Önce hissederiz; sonra düşünürüz. Bazen milisaniyeler sonra; bazen ise hiç düşünmeyiz (Panksepp & Biven, 2012).

Evet, Duygulanım bilişten önce gelir. Bu, hem gelişimsel hem de nörolojik olarak doğrudur (Gerhardt, 2004; Lewis et al., 2001; Panksepp & Biven, 2012; Schore, 2009, 2012; Siegel, 2012). Bebeklik döneminde, gelişmiş bilişsel kapasitelerimizi -dil, öngörü, hayal gücü, vb.- yavaş yavaş, birincil bağlanma figürlerimizle olan etkileşimlerimiz aracılığıyla sağlanan sağlam bir duygusal deneyim temeli üzerine inşa ederiz (her şey yolunda gittiğinde entegre olarak). Schore, beynimizin ilk on sekiz ayının büyük ölçüde sağ beynimizin duygusal devrelerinin bağlanması göreviyle geçirildiğini, ancak bundan sonra daha bilişsel ve sözel benliklerimizin dendritik patlamasının takip ettiğini belirtir (Schore, 2009, 2012). Gelişimsel olarak, duygusal temelimiz bilişsel üst yapımızın esas zeminini sağlar ve bu temel önce gelir.

Yine önemli bir diğer husus ise  tüm temel duygusal sistemlerimiz—hatta beyin gövdesi seviyesinde bile—deneyimlere bağlıdır (Gerhardt, 2004; Siegel, 2012). Genetik duygusal sistemlerimiz, en alttan en üste doğru duygusal deneyimlerle eğitilir ve düzenlenir. Bebeklik ve çocukluk döneminde, duygusal beynimizin bölümleri dendritik olarak daha fazla yaygınlaşabilir veya daha az; daha belirgin veya daha az belirgin hale getirilebilir; yukarı yönlü veya aşağı yönlü düzenlenebilir; nörotransmisyonlara karşı daha duyarlı veya daha az duyarlı hale getirilebilir. Erken deneyimlerimiz, başkalarına daha güvenli veya daha az güvenli olmamıza eğilimli kılar. Duygusal uyarı sistemlerimizi daha fazla harekete geçirme eğiliminde olur, duyguları artırır veya bozar, algıyı yükseltir veya azaltır. Bu şekilde şekillendirilmiş temel duygusal sistemlerimiz sürekli olarak içimizde kalır, sessizce, uyanık, yaşamı koruyan ve teşvik eden işlerini yaparlar. Başka bir deyişle, deneyimle eğitilmiş duygusal beyinlerimiz, bize sürekli olarak -bunun hakkında “düşünmemize” gerek kalmadan- ötemizdeki dünyayla karşılaşmalarımız için temel duygusal verileri sağlar (Panksepp ve Biven, 2012).

Beyin sapının üzerinde, daha sonra tekrar ele alacağımız duygu ve hareketten sorumlu olan alt korteksimizin yapıları bulunur. Bu yapıların üstünde ve çevresinde korteksimiz (insan olarak taçlandırdığımız zaferimiz, düşünen beynimiz) en üst katmanda yer alır ve duygusal beynimizle koordine edilir. Korteks, günlük yaşamın karmaşıklıklarını yönlendirmemize yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır; altında yer alan “subkortikal” duygusal beyinin önemli mesajlarına dikkat ederken, öğrenilmiş aşırı tepkilerini değerlendirme ve engelleme görevini de üstlenir. Bu zarif tasarım sayesinde duygusal-bilişsel mimarimiz, iç içe geçmiş ve bütünleşik olacak şekilde tasarlanmıştır.O halde zarif tasarımla duygusal-bilişsel mimarimizin iç içe geçmesi ve bütünleşmesi amaçlanıyor.

Ancak düşünen/dil kullanan/bilinçli varlıklarımız, daha temel beyin gövdesi ve subkortikal duygusal katmanlardan oldukça uzakta katmanlanmıştır ve zaman zaman onlardan oldukça kopuk hale gelebilir. Elbette, duygular ile sözlü iletişim arasındaki bağlantısızlık günlük yaşamın rutin bir parçasıdır. “Bugün nasılsınız?” “İyiyim, ya siz?” gibi bir algoritma işler. Konuştuğumuz ve düşündüğümüz şeyler ile duygusal varlığımızın çekirdeğinde yaşadıklarımız arasındaki bağlantısızlık, insan olgunluğunun yavaşça öğrenilen işaretlerinden biridir. Bebeklikteki duygusal anlık tepkiden yetişkinlikteki duygusal dikkatlice düşünmeye doğru kademeli bir ilerleme sağlar. Bu normal ve uyumlu bir gelişimdir. Bu, bize hayatta kalmakla dolu bir dünyada verimlilik ve duygusal kontrolle işlev görmemizi sağlar ve daha da önemlisi, diğer insanlarla dolu bir dünyada işbirliği yapmamızı sağlar. Ancak—ve bu oldukça önemlidir—duygusal dünyamızla olan bu iç içe geçmiş bağlantımız hiçbir zaman koparılmak ya da bir şekilde aşılır hale getirilmek için tasarlanmamıştır.

Maalesef, genellikle erken gelişimdeki ödünler ve güvensiz bağlanma, yoksulluk ve hastalığın yarattığı tahribat, yaşamın travmaları ve günlük yaşamın kazaları, bu aslında uyumlu olarak tasarlanmış duygusal-bilişsel yapıyı bozabiliyor. Bu bozulma birçok şekilde ortaya çıkabilir. Deneyimlerimizle kendi duygusal arka plan müziğimizin bazı kısımlarını göz ardı etmeyi öğrenebiliriz; öğrenilmiş korku ve öfkelere aşırı derecede odaklanabiliriz; diğerlerinin güvenilirliğini küçümseyebiliriz; hayata katılım isteğimizi azaltabiliriz. Kendi alıcı ve ifade edici duygusal kapasitelerimizden kopabiliriz. Bilişin güçlerini aşırı değerli bulabiliriz. İnsanın duygusal sıcaklığının sıcak ışığını hem kendimizden hem de diğerlerinden uzaklaştırılmış ve sıkıca kapatılmış bir halde bırakabiliriz.

Freud’un gözlemine göre, biliş ve duygu sıklıkla -her iki yönde de- birbirinden ayrılmış olarak bulunur bazen duygunun mantığı alt ettiği durumlar olur; bazen ise bilişin duygusuzlaştığı durumlar yaşanır (Breuer & Freud, 1999). Duygu öne geçtiğinde duygusal düzenleme bozulur ve sıklıkla yıkıcı kişilerarası zararlara neden olur. Bazen bu tür düzensizlikler bireysel olarak, taleplerini bastırmak için olağanüstü önlemler gerektirir: bazen bağımlılıklara veya şiddete yol açabilir; bazen tehlikeli risk alma aktivitelerine neden olabilir; bazen ise kendine zarar verme gibi davranışlar ortaya çıkabilir (Cloitre et al., 2009).

Öte yandan, biliş öne geçtiğinde -çekirdek duygusal deneyimlerimize ulaşmak bizim için ulaşılamaz hale geldiğinde -insanlığımızın en değerli ve canlandırıcı özelliklerinden yoksun kalmış oluruz. Bu durumda, iç ve dış ilişkilerimizde hayatta kalma ve gelişme için gereken önemli bilgilerden yoksun kalırız. Bu şekilde bedenimizin duygu, zevk, acı gibi sinyaller gönderme kapasitesini kaybetmesi durumunda fiziksel olarak engelli olmamız gibi duygusal olarak engelli hale geliriz.

İçten Dinleme (tekrar)

Peki tüm bunlar içten dinlemenin doğasına dair bize bu tür bilgiler ne anlatıyor? Şimdi konuya geliyoruz. Çünkü bilişin duygudan ayrılmasını bozan her ne olduysa, veya duygunun bilişten ayrılmasını sağlamış olan her ne olduysa; deneyime dayalı öğrenme yoluyla duygusal benliğimizin yansımalarından kendimizi nasıl uzaklaştırdıysak da, bu yansımalar yine de orada, beynimizin en alt kısımlarına kadar her zaman bize sinyal gönderiyorlar. Her zaman, sessizce ve istikrarlı bir şekilde, arka planda işlemeye devam ediyorlar -şeylerin duygusal gerçeğini bizim için çözümlüyorlar, zihnimizin en derin seviyelerinde bizim için okumalar yapıyorlar, bizi ileriye çekiyor, geriye sürüklüyorlar. Sürekli olarak. Biz yaşadıkça, onlar da hayattalar.

Uyumlanmış dinleme (attuned listening), iletişim kuran ötekinin bu duygusal temeline odaklanır, ötekinin an be an duygusal sinyallerini, bu sinyallerin konuştuğu anlatıyla eşleşip eşleşmediğini ve dinlediğimiz kişinin kendi duygusal deneyiminin farkında olup olmadığını hedef alır. Söylenen ve söylenmeyen ama hissedilen (ya da bazı durumlarda hissedilmeyen) hususlarla uyumlanma sağlar.

İşte daha önce sınıf  çalışması olarak bahsettiğim basit bir örnek: “Öyleyse gerçekten 10K etkinliğine zamanında gitmek istedin…” cümlesi anlık bakıldığında duygusal olarak çok farklı hissedilebilir ve daha doğru bir şekilde şöyle ifade edilebilir: “Şu anda bana 10K etkinliğinden bahsediyorsun. Ama şu anda bana konuşurken belki de asıl ön planda olan şey, bu egzersizden duyduğun bir tür endişe. Şu anda aramızdaki bu kısmı sözcüklere dökebilir miyiz acaba?” Uyumlanmış dinleme, sözlü veya sözsüz iletişimdeki duyguları, bir nevi “yığının altında” dinler. Neden mi? Çünkü duygu ve bilişin birbirini tamamlaması amaçlanmıştır. Bu, insan olmanın bir tasarım özelliğidir. Modern kültürde sıklıkla olduğu gibi bağlantıları koptuğunda nörolojik ve psikolojik olarak konuşursak kendi içinde bölünmüş bir ev haline geliriz.

Uyumlanmış dinleme, başkalarının yaydığı duygusal sinyallere odaklanmayı içerir—bu sinyaller genellikle kişinin bilinçli farkındalığından ve sözlü anlatısından farklılık gösterebilir. Bu görev, dinleyici hatasına meyilli, klinik açıdan güvenilirlik açısından çok soyut gibi görünebilir. Ancak günlük hayatta insanlar rutin olarak bu yetiye bağlıdır. İçgüdüsel olarak bunu sezgi, algı, duyarlılık, başkalarını “okuma” veya altıncı his olarak adlandırırız; bu yetenek birçok isimle anılır. Başkalarının mutluluk, üzüntü, huzursuzluk veya sakinlik durumlarını otomatik olarak algılarız ve genellikle bilinçli düşünmeden yanıtlarımızı buna göre ayarlarız. Elbette, her konuşma öncesi çağdaki çocuğun ebeveyni, çocuğunun ne istediğini veya hissettiğini anlamak için sürekli olarak bu beceriyi kullanır.

Biraz Daha Nörobilim

Peki, bir başkasının duygusal sinyallerini “okumaya” çalıştığımız bu anlarda neler oluyor? Artık bu sorunun cevabının bir kısmını biliyoruz; diğer kısımlar ise henüz keşfedilmeyi bekliyor. En azından bazı parçaları birleştirelim. İlk ve en önemlisi, biz insanların varlığını sürdürmek için gereken faaliyetleri sürdürecek şekilde tasarlanmış olan bu beyin sapı düzeyindeki sistemler, biz hiç düşünmeden sürekli olarak ‘ötekini’ okumakla meşguldür. Ve bu okuma faaliyetleri sessiz olsa da, çıktıları sessiz değildir. Etrafımızdaki kişilerarası dünyayla etkileşime girdiğimizde, içimizde duygular olarak -dile getirilmese de oradadırlar- kaydedilirler.

• 3.3 Subkortikal limbik yapılar

Bu hisler, güvenlik veya kaygı, bağlanma  ya da bağlanmama enerjisi, kişilerarası çekim duygusu, bakım verme veya uzaklaşma eğilimi, oyunculuk hissi, hafif kızgınlık veya öfke, üzüntü veya keder gibi isimlendirilmemiş duygular olarak kendini gösterir. Bu “okumalar” sürekli olarak, tıpkı kalp atışımızın ve kan basıncımızın sürekli olarak izlenmesi gibi, ancak farkındalığımızın dışında gerçekleşir. Bunlar, dikkate alabileceğimiz veya görmezden gelebileceğimiz, kullanabileceğimiz veya göz ardı edebileceğimiz bilgiler olarak beden tabanlı duyumlar olarak bize kaydedilir. Ancak beynimizin en derin seviyesinde gömülü olan bu en temel duygusal sistem, bu belirli bir “ötekiyle” bağ kurarken içimizde neler olduğuna dair bize sürekli olarak hayati bilgiler sunmak için çalışır.

Sonra, beyin sapımızdan bir adım yukarı çıkarak, hala az bilinçli olan orta düzeydeki nöral katmanlarımızda, “ötekini okumak” ve “ötekini hissetmek” için büyük nörolojik donanımlarımız bulunmaktadır. Örneğin, beynin limbik bölgesinde, bilinçli düşünmeden uzak olan derinlerde, amigdala ve hipokampüsümüz bulunur; bunların sessiz görevi, kişilerarası çevremizde neler olup bittiğini ve buna nasıl tepki verdiğimizi sürekli olarak izlemektir. Bizi kişilerarası tehlikeye karşı anında uyarır. Deneyimlerden öğrenir. Örneğin, araştırmalar, çocukluk yıllarında şiddetli veya duygusal olarak çalkantılı ortamlarda büyüyenlerin, bu deneyimle eğitilmeyenlere göre bir başkasındaki öfkenin ortaya çıkışını daha hızlı tanımladıklarını göstermektedir (Pollak ve diğerleri, 2000; Wilkowski ve Robinson, 2012). Biz bunu sezgi veya sadece bir “his” olarak düşünebiliriz, ancak bu, limbik sistemimizin hayatta kalma donanımının bir parçasıdır.

Ek olarak, beynin orta yapılarının derinliklerinde gömülü olan hipotalamustan bilinçsiz ipuçlarını alan kendi 7/24 görevde olan otonom sinir sistemimiz bulunmaktadır. Bu sistem, algılanan tehlike anlarında sinir sistemimizin sempatik dalını şarj etmek (kalp atış hızı, solunum, kan basıncı, büyük kaslardaki kan akışı ve gerginlik durumlarını etkilemek vb.) veya algılanan güvenlik anlarında bizi parasempatik olarak güçten düşürmek için hazırdır. Depremlerle sarsıldığında (Kaliforniya’da olduğu gibi) kalbimizin göğsümüzden fırlamasına karar vermeyiz. Bu kararı bizim için hipotalamus verir. Kişilerarası ilişkilerde de aynı şekilde işler. Bazen sadece başkasının yanında kendimizi fark edilmeden güvensiz hissederiz ve neyin veya nedeninin ne olduğunu bile tanımlamadan vücudumuzun kaygıya verdiği tepkileri gözlemleyebiliriz.

Sonra, korteks seviyesine çıktığımızda, kortikal beyinlerimizin, bilinçaltı sistemlerinden gelen bilgileri bilinçli olarak ne hissettiğimizi söylemek için nasıl topladığına dair birçok yol olduğunu görüyoruz. Sağ ve sol beyin kortekslerimiz zarif bir ortaklık içinde dans eder; sağ beyin, beden deneyimlerimize ve duyguların görsel temsilini yapma kapasitesine olan geniş bağlantılarıyla, bu sinyalleri corpus callosum aracılığıyla sol beynimize iletir. Sol beyin, bir Birleşmiş Milletler tercümanı gibi, bu bilgileri alır, sıralar ve tercüme eder, böylece ne hissettiğimizi “bilmemizi” sağlar. Ancak sadece ne hissettiğimizi değil. Beyinlerimiz, başkasının ne hissettiğini de bize bildiren rezonatörlere sahiptir.

3.4 Serebral Korteks: Yarımküreler

“Ötekini Hissetmek”

Kortikal seviyede, duygusal hislerin kaydedicileri ve yükselticileri olarak sağ beynin korteksinden kalp ve mideye kadar uzanan bir örümcek ağı gibi nöronlar -gerçek beyin dokusu- bulunur (Siegel, 2008). Bu, duygusal mimarimizin bir parçasıdır. Kalbinizin acı çektiği ya da midenizin duygusal acıyla burkulduğu deneyimini kim yaşamamıştır? Başka birinin duygusal acısına karşı benzer hisler yaşamayan kim vardır?

Peki, neden başkasının acısı kalbimizde veya midemizde kaydedilir? Bunun cevabını henüz bilmiyoruz. Damasio (1999), bizde duygusal hislerin ortaya çıkmasını sağlayan mekanizmalardan birinin, sinirsel “-mış gibi beden döngüleri”nin aktivasyonu olduğunu öne sürmüştür. Bu devrelerin, bizde duygu olarak okuduğumuz iç duyusal beden haritalarını aktive ettiğini savunuyor. Damasio ayrıca, bu tür “-mış gibi beden döngüleri”nin başkalarını gözlemlememizle de tetiklenebileceğini, empatimizi deneyimlememiz için en az bir nörolojik yol önerdiğini ileri sürmüştür.

Nörobilimciler de benzer şekilde, premotor korteksimizde, inferior parietal lobumuzda ve anterior singülatımızda, başkasının eylemlerini ve eylemle ilgili niyetlerini kendi bedenlerimizde öngörmek ve hatta taklit etmek için işlev gören, ayna nöronları olarak adlandırılan nöronları tanımlamışlardır (Rizzolatti ve diğerleri, 1996; Iacoboni ve diğerleri, 2005). Gerçekten de, bu bölgelerdeki duyusal nöronların yüzde 10 ila 20’sinin bu ayna işlemlerine ayrıldığı görülmektedir (Decety & Cacioppo, 2011: s. 526).

Nörogörüntüleme araştırmaları, bu sorgulamayı empatik kapasitemiz alanına yeni yeni genişletmeye başlamıştır. Örneğin, eğer bana bir iğne batırılırsa, anterior singulat nöronlarım ateşlenir. Eğer birinin sana iğne batırdığını izlersem, benim acıyı simüle eden ayna nöronlarım da ateşlenir ve bu, bana senin duygusal deneyiminin aynalanmış bir hissini verir (Saarela ve diğerleri, 2007). Eğer senin kötü kokulu bir uyarıcıyı kokladığını izlersem, benim “tiksinti” nöronlarım ateşlenir (Wicker ve diğerleri, 2003). Bu işlemler otomatik olarak, bilinçli dikkatimizi gerektirmeden gerçekleşir. Dolayısıyla, bu araştırmalar henüz diğerinin duygusal durumlarının tamamını kapsayacak şekilde genişletilmemiş olsa da, bu aktif bir araştırma alanıdır. Nörobilim, başkalarının hissettiklerini “hissetme” kapasitemizle ilgili belirli nörolojik mekanizmaları tanımlamış olsun ya da olmasın, uyumlu klinisyenler, fiziksel bedenlerinin diğerinin o anda bedensel ve duygusal olarak ne hissettiğini haritalandırdığını ve taklit ettiğini rutin olarak belirtmektedirler.

Ve, tabii ki, çok daha iyi anlaşılacak şekilde, vücudumuz boyunca dağılmış olan bir dizi duyusal alıcı ve çözümleme mekanizmasına sahibiz. Bilindiği gibi, beş duyu organımızın tümüne yayılan reseptör bölgelerimiz var; bu (dilsel olmayan) bilgi, beynin talamus ortasından korteksin parietal loblarındaki ilişkilendirme alanlarına iletilir ve bize diğerinin duyusal izlenimlerini verir: görüntüleri, sesleri ve kokuları (kokular aslında talamus kısmını atlayarak, temporal lobların duygusal kısımlarına doğrudan gider). Böylelikle sürekli olarak diğerini duyusal temelli korteks düzeyinde değerlendiririz. Bu izlenimler toplanır ve bilinçli duygusal izlenimler olarak kaydedilir. Başka bir deyişle, diğerinin vücut dilini “okuruz” ve onların ne hissettiklerine dair bir “his” ediniriz.

Tüm bu araçların yanı sıra, deneyime dayalı orbitofrontal korteksimiz bulunmaktadır (gözlerimizin hemen arkasındaki prefrontal bölgede bulunan korteks). Bu yapının karmaşık görevi, bizim ve diğerlerinin tüm bu bilgileri duygusal olarak bütünleştirerek anlamamızı sağlamaktır. Deneyime dayalı orbitofrontal korteksi ihmal nedeniyle gelişmemiş veya fiziksel olarak zarar görmüş olanlar, başkalarının duygularına karşı doğru empati deneyimleyemezler (Gerhardt, 2004).

Son olarak ilgi çekici bir bilgi de; şimdiye kadar anlattığım tüm sistemler—beyin sapı, limbik sistem, hipotalamik olarak aracılı otonom sinir sistemi, “nörolojik” mide ve kalp, bedenlerimiz, beş duyumumuz—tüm bunlar nörolojik olarak sağ beynimize, sağ hemisfer korteksimize bağlıdır ve bilgilerini buraya iletilir.  İşte onların son varış noktası burasıdır. Dolayısıyla sağ beyin, tüm girdileri anlamlandırır ve entegre eder.

Sağ beynin çıktıları büyük ölçüde sözel olmayan olarak, iç deneyimimizde içsel zihinsel resimler, duygular, bedensel hisler, sezgiler, düşler, şarkılar vb. şeklinde kayıtlıdır. Aynı anda sağ beyin, yüz ifadeleri, gözler, ses tonu ve vurgusu, vücut duruşu vb. yoluyla iki insan arasındaki öznelerarası alana bu ifadeleri bilinçli olarak yönlendirmeden çıktılar bırakır. Son olarak, sağ beyin tüm bu bilgilerin özeti olarak sol beyin ortağına teslim eder, böylece sonunda düşündüklerimizi ve deneyimlediklerimizi “sözcüklerle” bilmemizi sağlar. Bu, içten dinleme sanatı için son derece önemlidir! Biz söz ağırlıklı bir kültürde yaşıyoruz. Kesinlikle kelimelere bağlıyız. Ancak terapide bir başka insanı içten dinleme sanatı, sağ beynimize anlık olarak sunulan büyük miktardaki sözsüz veriye açılmayı öğrenmeyi içerir. Bu, sözel olmayan ancak yine de erişilebilir ve gerçek olanı hasat etmeyi içerir. Modern nörologlar, psikoterapideki değişim mekanizmasının “sözel alışverişlerde değil, ancak empatik bir şekilde psikobiyolojik olarak uyumlu etkileşimli duygu düzenlemesi arka planında yattığını, hastanın iç deneyimine güvenli bir şekilde temas etmesine, tanımlamasına ve sonunda düzenlemesine olanak tanıyan bir ilişkisel bağlamda olduğunu” birikmekte olan kanıtlarla destekliyorlar (Schore, 2012: s. 138). Özetle, psikoterapideki değişimin kırılma noktası, ileri görüşlü anlarımızın sözlü içgörü ve müdahalelerinden çok hasta-terapist, terapist-hasta, sağ beyin ile sağ beyin arasındaki genel ilişkisel bağlam gibi görünmektedir.

Değişim

Uzun vadeli psikodinamik psikoterapide, insanlar gerçekten değişirler. Alışkanlıkları değişir. Duyguları değişir. Kendilerine bakışları değişir. İlişkileri değişir. Beyinleri değişir. “Son araştırmalar beyin görüntüleme, moleküler biyoloji ve nörogenetik alanlarında, psikoterapinin beyin işlevini ve yapısını değiştirdiğini göstermiştir. Bu tür çalışmalar, psikoterapinin bölgesel beyin kan akışını, nörotransmitter metabolizmasını, gen ekspresyonunu ve sinaptik plastisitenin kalıcı değişikliklerini etkilediğini göstermiştir” (Glass, 2012, Schore, 2012’de alıntılandığı gibi: s. 143). Bu, gerçekten heyecan verici potansiyelimizdir. Ancak terapistler olarak bunu iyi yapabilmek için, sözsüz beyinlerimiz ve bedenlerimizin sunduğu her şeyi dinlemeyi öğrenmek zorundayız.

Tamam, şimdi bir mola verelim. Nörolojik resim çok büyük, 100.000 parçalık bir bulmaca ( puzzle). Bu bulmacayı  monte etmek için gerekli araçlara yeni yeni sahip olmaya başlıyoruz. Bu bölümde size bazı parçalarını verdim. Çok daha fazlası ortaya çıkmaya devam ediyor. Bu önemli, çünkü terapistler olarak – beyincik, sub-kortikal sistemlerimiz, bedenlerimiz, sağ beynimiz ve nihayetinde sol beynimizde geliştirdiğimiz ve eriştiğimiz araçlar -mesleğimizin araçlarıdır. Psikodinamik psikoterapistler olarak işimizi en iyi şekilde yapabilmek için hepsine ihtiyacımız var.

Asıl Nokta ( Punchline)

Ancak işte bu kitabın geri kalanı için önemli olacak asıl nokta.  İçten dinlemek – Gena’nın dinlediği gibi dinlemek – bir temas sporudur. Başka birinin varlığında kendi bedensel ve duygusal deneyimimiz, beyinlerimizin genellikle sözlü raporlarının ötesinde, başka birinin fiziksel ve duygusal deneyimi hakkında son derece önemli bir şeyi bize telegraf etme şeklidir. Başka birinin sözlü mesajlarını anlamamızın terapist olarak işimiz için kesinlikle kritik olduğu doğrudur, ancak çoğunlukla hastalarımızın sözlü hikayeleri eksik, tutarsız veya duygusal deneyimlerinden kopuktur ve bunu kelimelere döksün ya da dökmesinler (ki genellikle dökmezler) terapist olarak bize gelmelerinin sebebi de budur.

Tekrar söylüyorum. İçten dinlemek bir temas sporudur. Zihinsel bir egzersiz değildir. Fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak bütünümüzü gerektirir.  Eğer kalplerimizle, midelerimizle, sinir sistemimizle, kaslarımızla, gözlerimizle ve kulaklarımızla, ayna nöronlarımız ve sağ beynimizle, ötekini alıcı görevini yapmaya hazır bir şekilde karşılamaya gelmezsek, onların en derin, dile getirmedikleri parçalarını kaçırabiliriz. Eğer ötekinin varlığında kendi fiziksel ve duygusal deneyimlerimize kayıtsız kalırsak ve iç içe geçmiş beynimizin bize verebileceği tüm bilgileri vereceğine güvenmezsek, içten dinlemenin ilk ve en önemli kısmını kaçırabiliriz. Yalnızca sözel akışı takip edersek, terapist olarak elimizde bulunan çok büyük miktardaki duygusal veriyi kaçırabiliriz.

Bu bilgiye kulak verebiliriz ya da aldırış etmeyebiliriz ama bedenlerimiz ve ruhlarımız sürekli olarak ötekinin duygusal sinyallerini alır; her zaman ötekinin fiziksel ve duygusal yayılımlarını toplayan dev bir uydu anteni gibi çalışır. Sinyaller bazen güçlü, bazen de zayıftır. Ama her zaman oradadır. Uygulamalar yaparak bu sinyallere giderek daha fazla hassasiyetle yaklaşmayı öğrenebiliriz.

Şimdi bu “nöro” alanına yaptığımız kısa ziyaretimizi bırakıyoruz ve bir kez daha sanatına dönüyoruz. İçten dinleme sürecinin bir sonraki kısmı, aldığımız sinyalleri anlamlandırma işidir; uydu antenimiz tarafından toplanan sinyalleri doğru ve uyumlanmış (attuned) bir şekilde yanıt verebilmemiz için tercüme etme işidir. Şimdi sırada olan bu.

Duygu Zinciri (4. Bölüm)

Bir başka insanı dinlemek nasıl bir şeydir? Gerçekten dinlemek? Bu, tuhaf bir şekilde, duygusal bir sorudur. İnsanlar sürekli olarak birbirleriyle konuşurlar ve birbirlerini dinlerler. Her zaman insani etkileşimde bulunuyoruz. Mağazada, maçta, akşam yemeği masasının etrafında, sınıfta sürekli olarak bunu yapıyoruz.

Peki içten/derinlemesine [deeply] dinlemek nasıl bir şeydir? Aklıma, arkadaşım Gena’nın cenazesinden bir sahne geliyor. Gena, küçük, güzel, koyu saçlı bir kadındı; derin kahverengi gözleri, onun varlığında sizde bir dürüstlük ve içtenlik hissi uyandırıyordu. Biz, arkadaşları, onun küllerini tutacak mezarın etrafında bir araya geldik. Hepimiz aynı şekilde acı çekerek onun bizi bu kadar hızlı terk etmesinden dolayı içimizdeki acıyla sessizce birlikte nefes aldık. Beyin anevrizması, hastaneye kaldırıldı, iyileşiyor gibi oldu ve sonra gitti. O gün konuştuğumuzda, ne kadar az konuştuysak da, birbirimizi Gena’nın dinlediği gibi dinlediğimizi fark ettim; gözlerimiz ve ruhumuz açık, acıyı hissedebilen -hatta fiziksel olarak- şöyle diyordu: “Acınız burada hoş karşılanır. Çantalarını bırakıp bir süre kalabilir. İtilip kakılmayacak. Acele ettirilmeyecek. Daha az acı çekmesi, farklı acı çekmesi ya da kendini oyalaması istenmeyecek. Kendini ifade etmesi bile gerekmeyecek. Sadece var olabilir. Ve biz birlikte olabiliriz -sen, ben, acı.”

İçten dinlemenin sanatı. Sık sık Loyola Hall’daki sınıfların önünden geçerken, başlangıç düzeyindeki danışmanlık öğrencilerinin bir danışmanın bir danışan veya hastayı dinlemesi gereken yeni bir şekilde dinlemeyi pratiğe döktüklerini görürüm. Öğrenciler, sınıflarındaki aynı egzersizi yapan arkadaşlarının gürültüsü arasında karşısındakinin hikayesini duymaya çalışarak masalarda ikili olarak otururlar. Yansıtmalı dinleme pratiği yaparlar, yani birkaç cümle dinlerler ve ardından kişinin duyduklarından bir şeyler geri söylemeye çalışırlar: “Yani, 10K etkinliğine zamanında ulaşmak istediniz.”, “Yani, gelecek çeyrekte derslere kaydolmak için paranız olmayacağı konusunda endişelenmeye başlıyorsunuz.” Çoğu zaman kendi kendime, bunun, yetişkinlerin birbirleriyle yapması için garip bir egzersiz olduğunu düşünürüm, ancak dinlemeye yönelik kültürel yönelimimiz o kadar zayıfladı ki, bir kişinin diğerine aktarmaya çalıştığı içeriğin en erişilebilir katmanlarını bile takip etmemizin öğretilmesi gerekiyor.

Gena’nın gözlerinin bu şekilde, içten dinleme aracı olmasını sağlayan şey neydi? Bu, işin sanatını öğrenme meselesinin özüne çok yakın olduğundan, burada biraz yavaşlayacağız.

Uyumlanma

Psikodinamik terapide dinleme, uyumlanma [attuning] adını verdiğimiz bir sürecin bir parçasıdır. Bu kavram, bebeklerin anneleri veya bakıcıları ile olan ilişkilerinin incelendiği çalışmalarda en hassas şekilde kullanılır. Uyumlanma sürecinde bir kişi (bebek), başlangıçta tamamen sözel olmayan bir şekilde bir şey ifade etmeye çalışır. İyi gittiğinde, diğer kişi sinyalleri alır ve doğru bir şekilde yanıt verir, veya en azından giderek daha doğru yanıtlar verir, ve bebek anlaşıldığını, yatıştırıldığını veya gönderilen ihtiyaca/sinyale uygun bir şekilde karşılandığını hisseder. Uyumlanma  üç adımlı bir süreçtir: sinyal gönderme, sinyal alma/çözümleme ve sinyal yanıtı. Alıcı kişi, sinyali anlamak için kendisini referans olarak kullanmak zorundadır, içindeki duygusal durumları tarayarak sinyalin ne demek istediğini anlamaya çalışmalıdır, sonra bu temelde yanıt vermelidir. Bu nedenle, yanıt verenin yanıtı onun bir parçasını taşır. İmzalıdır. Kişiseldir.

Bu, normal sosyal etkileşimde yaptığımız dinlemeden farklı bir tür dinlemedir. Başka birinin anlattığı hikayeye “iyi bir dinleyici” olmak ile içten dinleme sanatı arasındaki fark burada ortaya çıkar. Uyumlu dinleme, kelimelerin ötesinde gerçekleşir. Genellikle kullandıkları dilden ayrı olarak bir kişiden diğerine duygusal iletişimin, ihtiyaç durumunun veya bir varlık halinin sözsüz iletişimi etrafında odaklanır, Bu, tabii ki, anneler ve bebekleri arasında en belirgin olanıdır, ancak bazıları -Gena gibi- düzenli olarak bu farklı düzeyde dinler.

Uyumlanmış dinleme [attuned listening] psikodinamik psikoterapinin ana unsurlarından biridir, bu yüzden bunun neyi içerdiğine yakından bakalım. Bu bölümde sanatını [art] inceleyeceğim, bir sonraki bölümde ise bilimini [science] ele alacağım.

Ön Hazırlıklar

Psikodinamik bir psikoterapist olmak, tamamen farklı bir şekilde dinleme sanatında usul usul ustalaşmak demektir. Bunun içinde, tam olarak var olduğunu bilmediğimiz insan repertuarımızın parçalarına erişmek vardır. Bu yönüyle, belki de bir müzik enstrümanına hakim olma sürecine benzetilebilir. Zaman, sabır, görünüşte sıkıcı ve sonu gelmez bir pratik gerektirir, ancak zamanla, neredeyse büyülü anlarında, önümüzde yeni manzaralar açılmaya başlar. O hissi hissetmeye başlarız. Onun ruhuna doğru batmaya başlarız. Artık bizde var olmaya, bizi yönlendirmeye, hareket ettirmeye, şaşırtmaya, gizemli hale getirmeye başlar. Artık yapmayı düşündüğümüz bir şey değildir; bizim aracılığımızla gerçekleşen bir şeydir.

Zihin ve bedenlerimizin “uydu antenleri” ile içten dinleme edinilmiş bir sanattır (an acquiered art). Akorlar ve ölçekler gibi temel bilgilerin sayısız saatler boyunca çalışılması üzerine inşa edilmiştir. Zamanla basitten (ve garip) karmaşığa (ve ezici) ve son olarak dakikalar içinde basite (ve bazen zarif) doğru hareket eder.

Ancak bu hassas bir konu ve tam anlamıyla işlevsel hale gelmesi için pek çok şeyin içimizde yerli yerinde olması gerekiyor. Dolayısıyla benim görevim, yazarken bu sanatı ayrıştırmak olacak, yol boyunca oldukça dürüst olacağım. Hala bazı günler yanlış tuşlara basıyor veya ritmi hissedemiyorum. Bazen melodi tamamen akort dışı gibi geliyor. Çok şükür hastalarım bana karşı sabırlı.

Sakinleşme [Quieting Down]

Öncelikle ve en temelde, psikodinamik bir terapistin ihtiyaç duyduğu şekilde içten dinlemeyebilmek için içimizde sakin olmayı öğrenmemiz gerekiyor. Bugün, burada, karşımızdaki insanla ona yardım edeceğimiz beklentisi ile oturmanın endişesini kontrol edebilmeyi öğrenmek pratik gerektiren bir durumdur.

Acemi veya eğitimdeki bir terapist için bu, dürüst olalım, imkansız bir görevdir. Terapist rolünü üstlenmenin sebep olduğu kaygıyı hızla aşmanın bir yolu yoktur. Çokça “sandalyede [terapist koltuğunda] oturmayı” gerektirir. Başlangıçta, kendimizi izleriz. Gerçekten bu iş için uygun olup olmadığımızı merak ederiz. Gerçekten arkadaşlarımızın ve aile üyelerimizin söylediği kadar iyi olup olmadığımızı merak ederiz. Kendimizi seansta konuşurken duyarız. Bunun etkisini izleriz. Süpervizörümüzün ne söyleyeceğini, ne düşüneceğini, neyi fark edeceğini merak ederiz. Seansın iyi gittiğini görürüz (yah!), seansın bir yere varmadığını görürüz (huh?), seansın tamamen batmakta olduğunu görürüz (uh-oh…). Kendimizi yargılarız, an be an, seans seans. Bu, işkence dolu bir gelişim aşamasıdır ve kaçınılmazdır.

Ancak, acıdan kaçınmaya eğilimli olduğumuz için, doğal olarak bunu atlatmaya çalışırız. Her şeyden önce, işimiz ifade edilen duygularla birlikte oturmak ve dinlemektir. Dinlemenin neden bu kadar etkili olduğunun nedenini ilerledikçe ele alacağım. Şimdi ön hazırlıklardan konuşacağız: “Terapist” rolüne girmek ve dinlemek, sadece dinlemek. Başlangıçta, sadece dinlemekten daha fazlasını isteriz. Özellikle yeni terapistler yardımcı olacak bir şey yapacaklarından emin olmak adına yazılı bir dil ve kesin sonuç verecek teknikler arama eğiliminde olurlar.

Tecrübeli terapistler bile bazen sadece karşısındakini dinlemekle yetinmenin (ve onlarla birlikte olmanın) getirdiği kaygıyı (ve çoğu zaman çaresizliği) savuşturmak için bir şeyler yapmak isterler. Bu yaşadıkları kaygının birçok yüzü vardır. Odadaki duygunun orada bir süre kalması için zamana ihtiyaç duyduğunda, soru sorma şeklini alabilir. “Bunu veya şunu denemeyi hiç düşündünüz mü?” gibi değerli bir öneride bulunmak şeklinde olabilir. Odaya bir ağırlık çöktüğünde veya işler umutsuz hale geldiğinde yaygın bir Amerikan kültürü stratejisi olarak parlak tarafı veya komik tarafı işaret etme dürtüsü olabilir. Ancak anı hafifletmek, sorunları çözmek, bir şeyi düzeltmeye veya daha iyi hale getirmeye çalışmak, hastayı en büyük umutsuzluk noktasında, onları karanlıkta tamamen yalnız bırakabilir. Dinleme ve acının yolunu diğer kişiyle takip etme kapasitesi, zamanla geliştirilmesi gereken bir tolerans ve kas gücüdür.

Bu yüzden, her şeyden önce, yeni ve tecrübeli terapistler olarak dinlemek için içsel olarak sakinleşmeliyiz. Bu da çok kolay bir iş değildir.

An’a Gelmek [Get Present]

Başka bir konu ise danışan için şimdi ve şu anda olmalıyız. Bu, belki de bu ana gelene kadar duygusal varlığımızı sıkıştıran günün saldırılarını silkeleyerek, alıcı bir zihin durumunda olmayı gerektirir. Elbette, başkasıyla birlikte terapiye oturmadan önce kendi hayatımızın streslerinden ve yaralarından geliyoruz. Bazen, paradoksal olarak, bunlar bizi daha hassas ve içsel olarak daha erişilebilir hale getirir. Kendi deneyimlerimde, hayatımda en büyük kayıpları yaşadığım zamanlarda, içsel olarak en açık olduğumu ve başkasının acısıyla birlikte olabilme kapasitemin en yüksek olduğunu gördüm.

Ancak, tabii ki, bazen kendi sorunlarımız kaçınılmaz olarak araya girer. Bazı yaralar, işlev gösterebilmemizi engelleyecek kadar trajiktir. Bu, bir süre geri adım atmamız gereken zamanlardır. Ayrıca, içten acı çektiğimiz ama başkasıyla birlikte olmaya yetecek kadar iyi olduğumuz başka zamanlar da vardır.

Şimdi anlatacaklarım sadece kedi severler için işe yarayacak, ama bu riski göze alacağım. Özellikle, 17 yaşındaki değerli kedim Bear’ı uyutmak zorunda kaldıktan sonraki gün terapi yapmayı hatırlıyorum. İçimde her yerde yakıcı bir acı vardı. Bu durum, birçok açıdan, beni o hafta boyunca tüm hastalarımla daha içten var etti. Sonra, içimdeki herhangi bir uyarı olmaksızın, kendisi de hayvanlara özel bir yakınlığı olan ve bir ay önce kedisini kaybeden bir hastamın yanında buldum kendimi. O gün, birlikte oturduğumuz anlarda, acısı tekrar içimde yankılanmaya başladı, beni içsel olarak dağıtıyordu. Dünyamı ve onun dünyasını aynı anda dengelemeye çalıştım ama sonunda savaşı kaybetmek üzere olduğumu fark ettim, bu yüzden aramızda havada asılı duran bu ağırlığı, neredeyse hiç yapmadığım bir şeyi, ona söylemem gerektiğine karar verdim, O, zaten bildiğini söyledi… (nasıl bilebilirdi ki?). Bu durum ikimizi de rahatlatmış oldu.

Dinlemek – Bir Başlangıç ​​Noktası

Buraya kadar tamam. Böylece, terapistlik yapma işine ve kendi duygularımıza rağmen ya da onların tam içinde var olma işine karar verdikten sonra, bu diğer kişiyi/danışanı dinlemenin karmaşık işine geçiyoruz. Sonuçta dinlemek için oradayız. Yaşam deneyimi ve profesyonel eğitim yoluyla, danışanlarımızın/hastalarımızın söylediklerinin içeriğine yakından dikkat etmeyi öğreniriz. Uyanık, orada ve ilgili olmak. Hatırlamak. Bizim işimiz onların hayatlarına, endişelerine, etraflarındaki onlar için önemli kişilere dair organize bir bakış açısı geliştirmektir. Bu, bazı insanlarla, onların bizimle etkileşim stillerine bağlı olarak  kolayken; bazılarında ise gerçekten hiç değildir. Ancak bu, terapist dışı etkileşimlerimiz yoluyla nispeten eğitildiğimiz bölümdür. Genellikle, insanlar bu alana iyi bir dinleyici oldukları için çekilirler.

Şimdi, sıradan dinlemenin uyumlu dinlemeye dönüştüğü ve uydu anteninin devreye girdiği bir ayrım noktasından bahsetmek istiyorum. Karşımızdaki kişinin bize söylediklerini dinlerken, uyumlu bir dinleyici aynı anda tamamen farklı bir kanaldan daha dinler. İki kanalı aynı anda. Biri, hastamızın bizimle konuştuğu kanal, diğeri ise kullandıkları dilden bağımsız olarak yayınlanan, duygusal beyinlerinden bizimkine doğrudan gelen kanal.

Uyumlu dinleme, hikayeyi dinlememizi ve aynı anda (genellikle öncelikli olarak) bu kişinin varlığında yaşadıklarımıza dikkat etmemizi gerektirir. Yani, karşımızdaki kişinin bize söylediklerine dikkat ederken, aynı zamanda kendimize, onun varlığında içimizde neler olduğuna da dikkat etmemiz gerekir. “Kaslarım gergin mi? Her yerim mi gergin? Sadece kollarımda mı gerginlik var? Hımmm. Endişeli miyim? (Bugün kendi hayatımla ilgili olaylar nedeniyle endişeli mi geldim? Yani, bu gerginlik bana mı ait?) Midem biraz karışık mı? Kalbim ağrıyor mu, hızlanıyor mu ya da çarpıyor mu? Nefes alışverişim nasıl? Normal mi? Sıkışık mı? Nasıl sıkışık? Nefessiz mi kalıyorum? Konuştukça nasıl değişiyor? Şu an ve önceki saat oda içinde hissettiklerim ne kadar  farklı?”

Dün, bir danışma grubunda bir vaka sunulurken, grup üyelerine sunum yapan kişinin vaka hakkında konuşurken kendi bedenlerinde ve duygularında neler yaşadıklarını sorduk. Başka bir deyişle, o an için vaka içeriğini değil, dinleyicilerin deneyimlerini takip ediyorduk. Bir üye “Boğucu, sanki yeterince nefes alamıyorum” dedi. Bir diğeri “dengesizleştirici, sanki Pigpen’in (kendine ait bir toz bulutu içinde hareket eden Snoopy çizgi dizi karakteri) toz bulutunun içindeyim” dedi. İki üye de “dışlanmış, sanki bir şey geçilmezmiş gibi” dedi. Vakayı sunan terapist, bu hastanın yanında ve seansın özetini gruba aktarırken de aynı şekilde hissettiğini bize açıkladı. Bu duygulardan hiç bahsetmemişti, ancak grup, seansı bize yeniden yaşatırken onun hissettiği söze dökülmemiş duygusal deneyimi fark etmişti.

Stereo

Özetle, kendi bedenimizi ve duygularımızı bu şekilde dinlemek, bir yandan diğer kişinin deneyimini dinlerken kendi deneyimimizi taramak için içimizde bir “stereo” kanal açmak anlamına gelir. Elbette, dikkatimiz sözlü tarafa (kültürel olarak tercih edilen kanalımız) zayıf bir şekilde çekildiğinde veya odaklandığında bu imkansızdır. Ve eğer bir sonraki inanılmaz derecede bilge gözlemimizi veya müdahalemizi hazırlamakla meşgulsek, bu daha da imkansızdır.

Peki, iki şeyi aynı anda nasıl dinleriz? Elbette bu kolay bir iş değildir. Aslında, çoklu görev yapmaya uygun değiliz. Bu anlarda gereken şey, dinleyici olarak biraz gevşememizdir; birinin söylediği sözleri veya anlattığı hikayeyi daha az dikkatle dinlememizdir. Tamamen değil, elbette. Ancak içimizde gidip gelebiliriz. Hikaye. İç kontrol. Hikaye. İç kontrol. Bugün bu kişiyle birlikteyken nasıl hissediyorum? Ne gibi geliyor?

Özetle, kendi bedenimizi ve duygularımızı bu şekilde dinlemek, bir yandan diğer kişinin deneyimini dinlerken kendi deneyimimizi taramak için içimizde bir “stereo” kanal açmak anlamına gelir. Elbette, dikkatimiz sözlü (kültürel olarak tercih edilen kanalımız) tarafa çok keskin bir şekilde çekildiğinde veya odaklandığında bu imkansızdır. Ve eğer bir sonraki inanılmaz derecede bilge gözlemimizi veya müdahalemizi hazırlamakla meşgulsek, bu daha da imkansızdır.

Peki, iki şeyi aynı anda nasıl dinleriz? Elbette, bu kolay bir iş değil. Aslında, çoklu görev için uygun değiliz. Bu anlarda gereken şey, dinleyici olarak biraz gevşememizdir; birinin söylediği sözleri veya anlattığı hikayeyi daha az dikkatle dinlememizdir. Tamamen değil, elbette. Ancak içimizde gidip gelebiliriz. Hikaye. İç kontrol. Hikaye. İç kontrol. Bugün bu kişiyle birlikteyken nasıl hissediyorum? Ne gibi geliyor? Bu, bir sonraki cevabımızı formüle etmeye çalışmayı bırakmamızı gerektirir (Winnicott’un deyişiyle, çok “zeki” olmaya çalışma çabasını bırakmamızı (Winnicott, 1968)). Bu, diğer sahnenin bu kısmını içine almamızı gerektirir -duygusal psike-soma’ları (Winnicott’un (1949) adlandırdığı gibi) bizim duygusal psike-somamızla iletişim kurarken, bizimle oldukları anın sözlü olmayan hikayesini anlatırken, ve daha sonra keşfedeceğimiz gibi, bu anın içinde olmanın onlar için ne hissettirdiğini anlatır.

Bu size yeni gelebilir ya da düşünmeden bu şekilde dinlemeye alışmış olabilirsiniz. Ancak, karşınızdaki kişinin varlığında kendinize dikkat etmek, sezgilere aykırı görünse de, içten dinleme sanatının önemli bir parçasıdır. Biz insan maymunları, sürüdeki diğer maymunların deneyimlerini okuyabilmek için mükemmel bir şekilde donatılmışızdır. Hayatta kalmamız ve terapistler olarak uyumlanmamız da buna bağlıdır.

Stereo Ekipmanı

İleri düzey psikodinamik psikoterapi seminerimizde öğrencilere bu tür dinleme duygusunu kazandırmanın yollarından biri, her zaman benim için eğitmen olarak biraz risk toleransı gerektiren bir egzersizdir. Derste, öğrencilerden daha önce tanımadıkları biriyle eşleşmelerini istiyorum. Biri terapist, biri hasta olacak şekilde. (“Hasta” kelimesi, kelime anlamıyla “acı çeken kişi” anlamına gelir; “danışan” ise “ödeyen kişi” demektir. Buradan sonra “hasta” kelimesini tercih ettiğim ve psikodinamik ortamlarda  yaygın tabir olduğu için kullanacağım.) Görevleri, on haftalık dönem boyunca her hafta 50 dakikalık bir “terapi” seansı yapmaktır. İlk beş hafta boyunca, talimatlar “terapist”in 50 dakika boyunca tamamen sessizlik içinde “hasta”yı dinlemesidir.

Tahmin edebileceğiniz gibi, bu her iki taraf için de son derece kaygı verici bir egzersizdi. Öğrenciler bir sonraki hafta derse, birlikte işlediğimiz çeşitli düşük düzey travma durumlarında geri dönerler. “Hastalar” zamanı kendi sözleriyle nasıl dolduracaklarını bilmedikleri, terapistler ise ne yapmaları gerektiğini bilmedikleri için kaygılıydılar.

Sonra ikinci hafta, ardından üçüncü hafta geldi ve farklı bir şey olmaya başladı. “Hastalar”dan, kendi seslerini duymanın deneyiminden keyif almaya başladıklarını duymaya başladım. Ne düşündüklerini keşfediyorlardı. Söyleyecek bir şeyleri olduğunu fark ediyorlardı. Ne hissettiklerini anlıyorlardı. Ve “terapist”lerden, söyleyecek bir şey düşünmek zorunda kalmadıklarında, gerçekten hastalarını duymanın deneyimine dalabildiklerini duymaya başladım. Bana yazılı süreç notlarında, bedenlerinin odadaki duyguyu algıladığını ve hatta zihinlerinin içindeki içsel film ekranında anın duygusunu derinlemesine açıklayan sahneler ve imgeler görmeye başladıklarını rapor etmeye başladılar (bunun hakkında daha fazla bilgi daha sonra).

Dahası, katılımcılar için oldukça şaşırtıcı bir şekilde, “hastalar” sessiz terapistleri tarafından içten dinlenmiş ve içten anlaşılmış hissediyorlardı. Başka bir deyişle, kelimelerin ötesinde, aralarındaki alanda bir şeyler iletiliyordu. O kadar ki, altıncı hafta geldiğinde terapistlerin biraz konuşmasına izin verdiğimde, çoğu (hem “hastalar” hem de “terapistler”) bunu istemediler. Sessizliğin içinde geliştirdikleri kutsal alan üzerinde terapistin iyi niyetli müdahalesini bile istememişlerdi.

Geçen haftadan kısa bir hikaye anlatmak ve yazarken altındaki duyguları dinlemenizi sağlamak istiyorum. Mekan, Güney San Francisco’daki eski bir İrlanda pubında yapılan bir banjo/brass konseriydi. 20 kişilik grup, Gaziler Günü onuruna canlı ve karışık çalıyordu ve marşlar her bir hizmet dalından diğerine geçtikçe, o hizmet dalında görev yapmış grup üyeleri, hizmet dallarını simgeleyen şapkalarını takarak yerlerinde ayağa kalkıyorlardı -Sahil Güvenlik, Hava Kuvvetleri, Donanma, Deniz Piyadeleri, Ordu. Bu oldukça eğlenceli bir etkinlikti.

Donanma marşının ilk notalarında, beyaz bir donanma şapkası takan ve banjo çalan Jack, ön sırada ayağa kalktı ve hızla “U.S.S. Midway” yazılı mavi bir şapkayla değiştirdi. Bu onun gemisiydi, anlamıştım. Birden kendimi, devasa geminin güvertesinde, deniz suyu ve denizci teriyle yıkanmış halde buldum, dizginlenmiş korku ve genç adam cesaretiyle köpüklü suların arasından geçen bir karışımı hissederek. Zihnimde, karşımda duran 70 yaşındaki Jack’in çok daha genç bir versiyonunu, o geminin güvertesinde, güneşte bronzlaşmış ve kaslı bir halde ve savaşın gelişigüzel kaprislerine teslim olmuş halde gördüm.  

Birkaç dakika sonra grup Ordu marşına geçmişti ve uzak köşede Arnold adında 90 yaşlarında zayıf bir adam, kendisini ordu gazisi olarak gösteren yedek yeşil şapkayı takarak ortaya çıktı. Annemle babamın savaşı olan İkinci Dünya Savaşı’nda savaştığını -gerçekten savaştığını- ve savaşın terörüne ve şiddetine gerçekten yakından şahit olduğunu anında anladım. Şarkıya tümüyle eşlik edemedim çünkü o anın duygusundan boğazım ağrıyordu. Onların hizmetlerinden, gururlarından ve bunun bu adamların her birine o zaman ve hatta şimdi ödediği görünmez kişisel maliyetten çok etkilendim. Gözlerim doldu ama o gece gözyaşlarının yüzümden aşağı akmasına izin vermedim.

Bu -ne zaman, nerede ve nasıl hissetmememiz gerektiği- becerisini zaman içinde öğreniyoruz . İçimizden kopup gelen şeylere karşı kendimizi kapatmanın ne zaman, nerede ve nasıl olacağını öğreniyoruz. İçten dinlemek, kendimizi içeriden o anın duygusuna açmak demektir. Küçükken nasıl buna kapalı olacağımızı öğreniriz. Büyümenin, duygusal olarak bunaldığımızda gözyaşlarına kapılmamak için içsel olarak yeterince güçlü hale gelmek olduğunu öğreniriz. Bu, canımızı acıtan şeylere dikkat etmeme alışkanlığını geliştirmenin yolunu bulmak anlamına gelir.

Deneyime Bağlı Duygusal Repertuarlarımız

Bunların bir kısmı büyüme sürecinin doğasında bulunur; duygularımız dışarıdan uyumlu ve ilgili ebeveynlerimiz tarafından düzenlenirken kendi duygusal durumlarımızı düzenleme kapasitemizi giderek artırırız. Ancak ne yazık ki, birçoğumuz için bu durumun büyük bir kısmı, duygusal durumlarımızın kendi ebeveynlerimiz veya bakıcılarımız tarafından görmezden gelinmesi, geçersiz kılınması veya tanınmaması gibi şekillerde gerçekleşir. Eğer duygularımız dikkate alınmazsa, nörolojik düzeyde –deneyimlere bağlı olarak– dikkate almamayı öğreniriz. Bu kadar basit. Kendi duygusal yelpazemizde ve başkalarındaki tam bir duygu skalasına açık ve rahat olmayı öğreniriz, ya da öğrenmeyiz. Duygulara karşı dikkatli ve meraklı olmayı öğreniriz ve duyguların izini sürmeyi nasıl bileceğimizi öğreniriz, ya da öğrenmeyiz. Bazı duyguların kabul edilebilir olduğunu, bazılarının ise kabul edilebilir olmadığını çok erken öğreniriz. Bazı duyguların veya içsel durumların bizi yalnız bıraktığını, terk ettiğini, bazılarının tehlikeli olduğunu hatta saldırıya uğrattığını öğreniriz. Belki de duyguların veya içsel deneyimlerin içinde tutulduğunda daha güvenli olunduğunu, hatta tamamen silindiğinde daha da güvenli olunduğunu öğreniriz. Ayrıca aile içinde bazı insanların duygularının kabul edilebilir ve ifade edilebilir olduğunu, bazılarının ise kabul edilmediğini öğreniriz.

Gelişimci Stanley Greenspan (1989), bazı bebeklerin sekiz aylıkken zaten kısıtlı bir duygusal repertuvar sergilediğini gözlemlemiştir. Bu kadar erken dönemde, ebeveynlerinin hangi yönlerine katlanabileceğini ve hangi kısımlarının bakıcılarını gergin, bunalmış, öfkeli veya bir şekilde yokluk haline getirdiğini zaten öğrenmişlerdir. Bu küçüklerden bazıları duygusallıklarını düzleştirir, dissosiyatif davranışlara girişir, daha az etkileşimli, daha az talepkar, daha az oyunbaz, daha az muhtaç, daha az öfkeli hale gelir. Sekiz ay içinde!

Massachusetts Üniversitesi-Boston araştırmacılarından  Ed Tronick (Tronick ve diğerleri, 1975), “Sabit Yüz” deneyleri adını verdiği bir dizi deney aracılığıyla, bu duygusal düzleşme sürecinin bir çocukta zaman içinde nasıl meydana gelebileceğine dair mikroskobik bir görünüm sundu. Bunlarda anne-bebek çiftlerinden laboratuvara davet etti ve annelerden altı aylık çocuklarıyla bir süre mama sandalyelerinde oynamalarını istedi. Tronick’in kameraları, burada anlatacağım etkileşimleri kaydetti.

Biz gözlemciler olarak, bebek ile anne arasında koreografisi mükemmel bir şekilde hazırlanmış bir dansa tanık olduk: Anne, bebeği gıdıklamak için neşeli yüzüyle içeri giriyor; bebek neşeyle bağırıyor. Anne, bebeğin nefesini düzenlemesine izin vermek için duruyor; bebek onu oyuna yeniden davet etmek için ağzı ve gözleriyle gülümsüyor. Tronick’in deneycileri daha sonra anneye hareketsiz bir yüz takınarak oyunu bırakması talimatını verdi; kızgın bir yüz değil, depresif bir yüz değil, sadece hareketsiz bir yüz. Daha sonra yaşananlar dikkat çekiciydi. Bebek onun ifadesini fark etti, gözle görülür bir şekilde bundan rahatsız oldu, bakışlarını kendi ellerine sabitleyerek birkaç saniye kendini sakinleştirmeye çalıştı ve sonra onu yeniden devreye sokmak için planlı bir hamle yaptı. Hareketsiz bir yüz sergilemeye devam ederse, görünüşte kopukluğa dayanamayan bebek, giderek parçalanmaya başladı -ilk önce küçük yüz şaşkınlığı ve fiziksel düzensizlik belirtileriyle- dil çıkarma, salya akıtma, hıçkırma; ardından tüm vücut düzensizliği; tüm vücudunda heyecan; ve son olarak sert, anlamlı bir ağlamaya dönüştü.

Gözlemsel ve deneysel olarak bildiğimiz şey, ebeveynlerin bebeklerinin ve küçük çocuklarının duygularına verdikleri tekrarlanan duygusal tepkilerin, çocuğun duygusal repertuarının bazı kısımlarını seçici bir şekilde koruyabildiği ve diğer duyguları erişilemez veya korkutucu hale getirebildiğidir. Duygusal kapasitelerimizin beyin saplarımıza kadar olan gelişimi deneyime bağlıdır (Panksepp ve Biven, 2012). Üstelik onlarca yıldır süren bağlanma araştırmaları, bir ebeveynin çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarına uyum sağlama modelinin, bebeklerinde öngörülebilir duygusal tepki kalıpları “güvenli”, “kaçıngan”, “kararsız”, “düzensiz” gibi çocukluğa ve ötesine büyük bir tutarlılıkla ilerleyen (Waters ve ark., 2000) bağlanma stilleri oluşturduğunu anlamamıza yardımcı oldu. Bir ebeveyn çocuğun duygusal sinyallerine aldırış etmezse veya toksik tepkiler verirse, çocuğun çok esnek zihni/beyni, bakıcılarıyla ilişkili olarak kendi duygusal ifadesinin sonuçlarını öğrenir ve gerekli ayarlamaları yapar. Bunlar daha sonra çocuğun sonraki ilişkilerine aktardığı kalıplar haline gelir.

Elbette genelde bu sürecin başımıza nasıl geldiğinden habersiz büyüyoruz ve kendimizi hep “şöyle” ya da “şöyle”ymiş gibi düşünme eğilimindeyiz; şu ya da bu şekilde her ne ise. Zaman zaman bir grup yüksek lisans öğrencisine, kaç kişinin yetişkinlikte öfke deneyimi yaşadığını sordum. Çoğunluğu kız olan yirmi beş öğrenciden yaklaşık on tanesi ellerini kaldıracak. Kaç kişinin bebekken veya yeni yürümeye başlayan çocukken sinirlendiğini düşündüğünü sorduğumda yirmi beş el kalkıyor. Bir sonraki soru (kolay bir adım) grubu şaşırtıyor: “Sizce öfkenize ne oldu?”

Asıl Nokta

İşte asıl nokta. Terapistler olarak başkalarının duygularını içten dinleme kapasitemize birçok şey engel olabilir. Biz kendimiz de duygusal repertuarları kısaltmış/kısıtlamış olabiliriz. Kendi duygusal geçmişleri nedeniyle ebeveynlerimizden biri veya her ikisi de bazı duygularımızla birlikte orada olamamış olabilir. Hastalarımızda tuhaf bir şekilde bazı durumlara uyum sağlayamadığımızı hissedebiliriz. Bazı durumlar, tıpkı donuk yüzlü annenin bebeğini terk etmesi gibi, hastayı bir anlığına duygusal olarak terk ederek içeride donup kalmamıza neden olabilir. Bazı durumlar bizi sorun çözme moduna iter, böylece hastanın duygularını bir kenara bırakıp sessizce “neden bunu denemiyorsun?” tarzına geçebiliriz. Bazı şeyler, (bizim farkına varmadığımız) bir dizi kaygılı sorgulamayı tetikleyebilir. Bu durum karmaşıktır çünkü zamanla bastırdıklarımızı kendimizde görmeyiz, dolayısıyla duygusal olarak hangi alanlarda gelişmemiş veya dolayısıyla hastalarımızın duygularına yeterince uyum sağlayamadığımızı bilemeyiz.

Kendi içsel duygusal repertuarımızı bir piyano klavyesi gibi hayal ediyorum. İçimizde bazı tuşlar yapıştırılmış olabilir. Bazen bütün bir oktav eksik olabilir. Ancak kendi içimizdeki müziğin sesine alışırız ve mesela temel notalar eklenirse şarkının nasıl duyulacağını (ve ne kadar güzel olabileceğini) bilemeyiz.

Repertuarın Genişletilmesi

Bu yüzden psikoterapist olarak içten dinleme sanatını öğrenmek isteyenler olarak, kendimiz için uyumlu terapi alma deneyimini yaşamamız gerekiyor. Bu bağlamda başka bir insan, içimizdeki müziği dinleyebilir ve kendi duygusal klavyemizin yapıştırılmış tuşlarını yavaşça ve özenle çözmeye yardımcı olabilir. Bu genellikle acı verici bir süreçtir. Duygusal mirasımızın bazı kısımlarını kaybettiğimizi anlamak (ve bunun nasıl olduğunu anlamak); müziğimizin başından hem başkalarına hem de kendimize  ne kadar zayıf geldiğini fark etmek acı verir; çocukken kolayca ustalaşabildiğimiz şeyleri bir yetişkin olarak beceriksizce uygulamak acı verir. Ancak kimse bize uyumlanmadığı sürece başkasına uyumlanamayız. Kendimizde kapalı olanı başkasında açamayız.

İçten/derin dinleme sanatı. Şimdi yeniden toparlamama izin verin. Bu bölümde, tüm vücudumuzdaki kayıtları ötekinin duygusal ve bedensel deneyimlerinin ön-duygusal parçalarını yakalamaya yardımcı olacak rezonatörler olarak kullanmaktan bahsettik. Daha sonra bu konu hakkında daha çok konuşacağız. Bunu nasıl yapacağımızdan bahsettik: dinlemenin kaygısından kendimizi sakinleştirerek ve kendi duygusal dünyamızda ve ötesinde var olarak. Kendi deneyimimizi tararken eş zamanlı olarak diğerinin deneyimini dinlemekten bahsettik. Ve terapistler olarak kendi deneyim-bağımlı duygusal gelişimimizle sınırlı olduğumuzun acı verici gerçeğine değindik ve kimsenin bize uyumlanmadığı durumlarda başkasına uyumlanamayacağımızdan (attuned) bahsettik.

Şimdi bu bölümü bitirirken kendimi birkaç sayfa önce başladığım yerde, aklımda arkadaşım Gena’yla buluyorum. Gena, başkalarındaki duyguları derinlemesine ve tereddütsüzce dinlerdi. Bunu yapabilmesinin ve bu şekilde olabilmesinin nedeni, zamanla kendi duygularına açılma çalışmasını yapmış olmasıydı. İçten/derin dinleme sanatı. Gena bunu başarmıştı. İzleyen bölümlerde, bunun pratikte nasıl göründüğünü ve neler gerektirdiğini yavaş ve net bir şekilde anlatmaya çalışacağım.

Ama öncelikli olarak bizi bunun bilimine, daha doğrusu psikodinamik psikoterapistler olarak yaptığımız işin sinir bilimine doğru ilerleteceğim. Bu bazıları için benim için olduğu kadar heyecan verici olacak! Bana göre sinir bilim, psikodinamik pratikte,  belli seviyelerde ruhani ve açıklanamaz görünebilecek hususlara meşruluk kazandırıyor.

İçten Dinlemenin Bilimi (3. Bölüm)

Lisansüstü eğitim sırasında ilk danışanımla (randevu alan ve benimle bir saatlik psikoterapi için buluşacak olan ilk yetişkin danışanım) görevlendirildiğimde heyecanlanmıştım. Bu gerçek bir terapi olacaktı; bir lise öğretmeni veya ortaokul/lise danışmanı olarak yaptığım özel amaçlı okul danışmanlığı türü veya yüksek lisans derslerinde bir sınıf arkadaşımla eşleşip bir danışmanlık becerisi uyguladığım zaman yaptığım türden değildi . Bu gerçek bir anlaşmaydı. Gerçekten heyecanlanmıştım.

Ancak bu fikrin gerçekliğe doğru kaçınılmaz bir şekilde yaklaşmasıyla birlikte, midemde belirsiz duygular hissetmeye başladım. Terapi seansımıza bir saatten az bir süre kalmışken, endişeden kendimi kaybettim. Lisansüstü Kariyer Gelişimi seminerinde otururken, yanımda oturan arkadaşım Pat’e bir not gönderdim. Pat, bizim doktora programımıza katılmadan önce deneyimli bir klinik sosyal hizmet uzmanıydı. “Ne yapmalıyım?” diye sordum endişeyle. Yüzlerce öğrenciyle birebir danışmanlık eğitimi almış ve kampüsteki  anksiyete bozuklukları ilgili bir çalışmaya katılmak isteyenlerle düzinelerce yapılandırılmış görüşme yapmış olmama rağmen o an gerçekten hiçbir fikrim yoktu. Programım bu noktada beni bir şekilde bu gerçek danışanı sadece 50 dakikalık bir terapi için görmeye hazır olarak görevlendirmişti. Pat eğildi ve fısıldadı, “Onu dinle… Sadece onu dinle. Ve sonunda ona, “Sana yardımcı olabileceğimi düşünüyorum” de. O senden daha gergin olacak.” Kendi kendime, bu mümkün değil, diye düşündüm.

Tabii ki, o ilk danışanımla [client] görüştüm. Geçmişteki başarısız bir evlilik ve bunun mevcut ilişkisi üzerindeki etkisi hakkındaki hikayesini dinledim. Ona, yardımcı olabileceğimi düşündüğümü söyledim. Hatta onunla ikinci bir randevuda buluştuğumu hatırlıyorum. Bunun ötesinde, hafızam zayıflıyor, yoksa o geri mi dönmedi? Bu hikayeyi yazarken o zamanki endişelerim geri geliyor.

Psikodinamik terapi sanatını [art] edinmek, korkutucu anlarla dolu, uzun ve zahmetli bir süreçtir: ilk zamanlar, anlaşılmaz kavramlar, değişemiyor gibi görünen insanlar, bir danışan veya hasta ile nasıl etkileşim kurduğumuz ile daha olgun bir terapistin nasıl davranacağının hayali arasındaki fark, onu daha anlamlı bir yola yönlendirme arzusu, bu yolun nerede olduğu ve oraya nasıl ulaşabileceğimiz üzerine düşünme.

Bir noktada uygulamaya başlamak için hazır olduğumuz kabul edilir ve çoğumuz bu işi iyi yapacağımızı umarız çünkü öyle olacağını düşündük ya da umduk -zaten bu yüzden tüm zahmetlere ve eğitimlere katlandık. Ama sonra, hastayla [patient] birlikte odaya gireriz ve bazen, öğrendiğimizi ya da bildiğimizi düşündüğümüz her şeyin kapıdan çıkıp gittiğini hissederiz.

Bu kitapta edinilmiş bir sanattan bahsetmeye çalışacağım. Edinilmiş [acquired], çünkü bu, sadece öğrenilen veya uygulanan bir şeyden daha fazlasıdır. Kendinizi bu sanatı içselleştirmek ve bildiklerinizi uygulamak için konumlandırdıkça yavaş yavaş size gelir. Ve sonra, zamanın kaçınılmaz bir özelliği vardır. Edinilmiş bir sanat uzun zaman alır, çünkü bu sanatın çeşitli karmaşıklıkları, onları arzu edilen özellikler olarak tanımlamak için bile içimizde bir şekilde hazır olmayı gerektirir.

Edinilmiş bir sanat, uygulanmış bir sanattan ziyade, daha çok içselleştirilmiş bir durum gibidir. Öğretiliriz, okuruz, düşünürüz, meslektaşlarımızın sunumlarını dinleriz, yapmak istediğimiz şeyi yapabilen süpervizörleri belirleriz, onları taklit etmeye çalışırız. Ancak içimizde belirli bir hazır olma hali doğana kadar, dünyadaki tüm taklitler bizi bir adım bile ileri götürmez gibi görünür. Edinilmiş bir sanatın peşinde koşmaya devam etmek gerçekten bir inanç eylemi gerektirir.

Bu kitap, psikodinamik psikoterapi adı verilen çok zor elde edilen ve anlaşılması güç bir sanata yöneliktir. Özellikle bu edinme sürecinin başlangıç aşamasına odaklanmaya çalışmaktadır, çünkü bu, en çok kaybolmuş, sahtekar, cesareti kırılmış ve yol boyunca duyduğumuz veya okuduğumuz hiçbir şeyden fayda sağlayamayacakmışız gibi hissettiğimiz zamandır. Yola devam ederiz, ancak dürüst olursak, çoğumuz için, zihnimizde gördüğümüz (veya hayal bile edemediğimiz) türden bir terapist olacağımıza dair derin bir şüphe duygusuyla devam ederiz.

Sanırım bu, bir müzisyen olarak gerçekten ince bir dokunuş elde etmekten pek farklı değil. Güzellik nihayetinde ince detaylarda yatar, ancak kişi, bu ince detayların kaba taslaklarıyla uzun süre yaşamak zorundadır ve bir yazarın “aynı yönde uzun bir itaat” olarak adlandırdığı şeyle devam etmek zorundadır (Peterson, 1980). Mentorlarımız, arkadaşlarımız ve sonunda hastalarımız, kendi bilinmezliklerimizle başa çıkmamızı ve devam etmemizi sağlamak için yolda bize yeterince cesaret verirler. Benim için, terapist olarak kendi büyümemi sadece geriye dönük olarak gözlemledim, muhtemelen beş yıllık dönemler halinde. Dahası, ilk on yıl boyunca kendim için bir terapist olarak anlam ifade etmeye başlamadım. Gerçekten anlamadığım bir şeyde uzun süre kalmak (ve hatta bundan para kazanmak) gerçekten uzun bir süre. Ama işte bizim yolumuz da bu.

O zaman mümkün olduğunca başlangıca yakın bir noktadan başlayacağım ve sadece bir şeyleri açıkça ifade ettiğimi hissettiğimde ileri gideceğim. Bu, bazen daha teknik veya teorik olan bazı bilgileri vermem anlamına gelebilir, ama yine de takipte kalmanızı rica ederim. Temeller hiçbir zaman çekici olmaz, ama bütün evin geri kalanı onlara bağlıdır. O halde başlangıca dönelim.

Neyin sanatı?

Neyin sanatı? Danışan veya hastayla “oturduğumuzda” veya “dinlediğimizde” ne yapmaya veya ne olmasını sağlamaya çalışmalıyız? Şimdi, bu kişiyle, bu odada, ne? Süreç nedir? Ve en önemlisi, amaç nedir? Cevap tamamen duruma bağlıdır. Bu gerçekten tatmin edici bir cevap değil, ama aslında duruma bağlıdır. Nereye gittiğimize bağlıdır. Psikoterapistler olarak ana aracımızın başka birini dinlemek olduğu doğru olabilir, ancak nereye gittiğimizi ve dinlemenin ne başardığını gösterecek bir pusulamız olmadan, bu iç lastikle okyanusun ortasında yüzmek gibi hissedebiliriz: çok soğuk, çok amaçsız, sonunda bizi hiçbir yere götürmüyor ve kesinlikle yapılmaya değer bir şey değil!

O halde birkaç dakika geri çekilip dinlemenin amaçlanan hedefinin ne olduğunu veya olabileceğini düşünelim, sonra bunun sürecini (ve amacını) konuşabiliriz.

Amaç nedir?

Psikoterapinin amacı, en geniş anlamıyla düşünüldüğünde, insan acısını hafifletmeye veya insanın büyümesini teşvik etmeye yönelik olabilir (çoğu terapi her ikisini de yapar olsa da). Genel olarak, insanları başlangıçta bir terapiste götüren şey, genellikle ilk olarak bu acı çeken taraftır. Bu acı çeken taraf, yeni terapistlerin birçoğu için bir sürpriz ve şok olabilir. Bu, hayal ettiklerinden farklıdır.

Belki de gençken arkadaşlarımızın, annelerimizin veya babalarımızın güvenilir dostuyduk. İnsanlar bize sorunlarıyla, sırlarıyla geldi. İyi bir dinleyici olduğumuzu öğrendik ve onlar da bizimle güvende hissetti. Bize açıldılar. Bu bizi iyi hissettirdi. Ne düşündüğümüzü bilgece tavsiye olarak sunduk. Bu iyi hissettirdi. Becerimiz için değer gördük ve bunu yapmaktan keyif aldık. İyi bir plan yaptık ve bu başarılı işimiz için para almak istediğimize karar verdik.

Ancak profesyonel psikoterapi uygulamasına başladığımızda çoğumuz, arkadaşlarımız ve akrabalarımızla olan deneyimlerimizin kapsamının veya ciddiyetinin çok ötesinde insani acılarla karşılaşırız. Bir terapistin muayenehanesinde ortaya çıkan acıların kapsamı çok büyüktür; yeni bir terapist için (ve bazen eski bir terapist için) bu çok zorlayıcıdır. Bu acı, birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir: bir konuda sınırlı olabilir (örneğin, okul diplomasını tamamlayamama veya kilo verme isteği), genel olabilir (“Hayatımın anlamını kaybettiğimi hissediyorum”), duygulara odaklanabilir (üzüntü, suçluluk, öfke, iğrenme, korku, utanç, keder vb.), hatta pozitif veya düzensiz duygulara (örneğin, aşırı mutluluk ve heyecanla ani harcama yapma) veya davranışlara (evin kapılarını yedi kez kontrol etme gereği, ya da ikinci çocuğa karşı öfke patlaması yaşama) odaklanabilir. Sorun, kişisel veya kişiler arası olabilir (örneğin, depresyon, anksiyete, güven sorunları, iş yerinde nefret hissi), geçmişe, şu an veya geleceğe odaklanabilir. Liste sonsuzdur.

Verdiğim örnekler burada oldukça temizlenmiş durumda olabilir, ki şimdiye kadar muhtemelen bunu biliyorsunuzdur. Gördüğümüz ve dinlediğimiz bazı şeyler kalpleri parçalayacak kadar acı verici olabilir -psikotikleşmeye başlayan ergenler, sesler duyan ve yatak odalarını alüminyum folyo ile kaplayanlar; bir ebeveynin sevdiği evcil hayvanını öldürerek onu cezalandırmaya çalışan ergen çocuklar. Durup düşündüğümüzde, insanların danışma odamıza [counseling room] getirdiği acı, beklentimizin çok ötesinde olabilir ve genellikle bizim için derin travma yaratabilir. Birçok anında yardım edebileceğimiz beklentisi tamamen sınırlarımızın ötesinde olabilir.

Bazı terapiler sadece bu acının hafifletilmesine odaklanır. Bu kesinlikle oldukça büyük bir görev gibi görünüyor! Ancak diğer terapiler (örneğin, psikodinamik spektrum) bu hedefin ötesine geçer ve insanların içsel yaşam potansiyeline odaklanır, acı noktalarının ötesinde ve altında yatan potansiyele odaklanır. Bu odak, semptomun kendisinden ziyade semptomu taşıyan kişinin kendisine yönelir.  Bu, acının göz ardı edildiği anlamına gelmez, ancak bu acının kişinin kişiliği ve geçmişiyle ilişkilendirilerek değerlendirilmesine olanak tanır.

Size bunun nasıl görünebileceğine dair bir örnek vereyim. Birkaç yıl önce genç bir adam, karısının onun babaları olarak çocuklarıyla olan ilişkisinin zayıfladığından, kontrolü kaybettiğinden endişe duyduğu için bana geldi. Kendisi bundan “acı çektiğini” hissetmese de ailenin geri kalanı öyleydi. Ve bu konu yüzünden evliliğini ve ailesini kaybetme riskiyle karşı karşıyaydı. Terapist olarak görevim sistemdeki acıyı hafifletmeye yardımcı olmaktı.

Ancak bu genç adamı birkaç seans boyunca dinlediğimde, beni etkileyen şey geneldeki kaybolmuşluğuydu. Sadece çocuklarıyla belirli anlarda değil, genel yaşamında da bir kaybolmuşluk içinde gibi görünüyordu. Bana karşı mekanik gibi görünüyordu -itaatkar, solgun, rutinleşmiş, monoton, depresif- insanı en insan yapan, kişisel spontanite ve canlılığın sıcak ışıltısını kaybetmişti.

Bu adamın kaybolmuşluğunu deneyimledikçe, terapinin odağı, onun çocuklarıyla olan ilişkisini “kaybetmesi” şeklindeki sınırlı semptomdan, bir insan olarak kendi hayatını daha dolu bir şekilde yaşaması şeklindeki daha genel hedefine kaydı. Çalışma, onun kaybolmuşluğunu anlama çabası içeriyordu: bu nasıl ve neden ortaya çıktı, çocuklarıyla, eşiyle, kendisiyle ve benimle geçirdiği zamanlarda neler hissettiği (duygusal ve fiziksel olarak); bu konuları benimle konuşmanın onda ne tür duygular uyandırdığı vb.

Zamanla, çocuklarıyla ilişkisinde kaybolmuşluk durumu azaldı. Ancak, bu kadar önemli olmasına rağmen, terapi sadece bu “ortaya çıkan” belirtiden ibaret değildi. Terapinin sonunda, bu genç adam tüm bu bağlamlarda çok daha fazla var olabilme ve kendisini kendi hayatından kaybolacak kadar kendinden uzaklaştıran güçleri anlama becerisine sahip olmuştu. (Böyle bir terapinin nasıl ve ne olduğuna ilerleyen bölümlerde değineceğiz.)

Farklı Hedefler: Farklı Görünümler

Açık olmak gerekirse, okulda öğrendiğimiz terapiler -davranışçı terapilerden psikodinamik terapilere kadar- hepsinde ortak olan bir tema var: bir kişide bir şeyleri değiştirme çabası. Ve burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur ki, teorik yöneliminiz ne olursa olsun, bir insanın üzerinde bir şeyleri değiştirmek, kendi başına oldukça yüce bir amaçtır. Biz insanlar duygusal olarak tanıdığımıza bağımlıyız. Fiziksel büyüme ve yaşlanma sürecimize bağlı olarak sürekli bir değişim içinde olsak da, tanıdık olanın gücüyle derin bağlar kurarız ve ondan huzur buluruz. Dolayısıyla istemesek de, genellikle değişime (daha iyi bile olsa) karşı direniriz ve bu direnç, fanatizme sınırı olan bir kararlılıkla (ve bilinçdışına doğru sürüklenerek) ortaya çıkar.

Ancak çeşitli terapilerin ortak paylaştıklarının ötesinde, onların görüş ve hissiyatı önemli ölçüde farklılık gösterir. Bazıları daha çok semptoma yöneliktir, zaman sınırlıdır ve odaklanmıştır ve genellikle terapist açısından oldukça aktif bir duruş sergiler (burada davranışsal ve bilişsel davranışçı terapileri düşünün). Bazı terapiler ise daha çok hastanın veya danışanın genel kişisel gelişimine odaklanır, daha uzun vadeli ve çok odaklı olma eğilimindedir ve genellikle terapistin daha yönlendirilmemiş bir tarzı vardır (burada psikodinamik psikoterapiler, Rogerian, Gestalt, Jungçu ve Varoluşçu terapi gibilerini düşünebilirsiniz).

Terapi süreci, en azından teorik olarak, hedeften yola çıkmalıdır. Tam da bu nedenle farklı terapi “okulları” üzerinde çalışıyoruz; çünkü a) sorunu tanımlamanın ve b) psikoterapide çözüme ulaşmanın meşru olarak farklı yolları vardır. (Tabii ki, amacı sadece herhangi bir terapiste gitmek olan bir danışan için bu bir sorun oluşturur. Bu çeşitli teorik nüanslar, sevdiklerini kaybeden veya anksiyete ile başa çıkmakta zorlanan, obezite ile mücadele etmek isteyen veya çocuklarına nasıl davrandıkları konusunda endişe duyan biri için hiçbir fark yaratmaz ve hatta görünmezdir.) Ancak bu klinik uygulamanın kullanıcı tarafındaki bariz eksikliğini bir yana bırakırsak, biz uygulayıcılar teorik olarak kendimizi nasıl yönlendirirsek, iç lastiğimizle hangi hızda ve hangi sahile doğru yüzeceğimiz belirlenecektir.

Sonuçta bu kitap psikodinamik süreç ve teknikle ilgili bir kitap olduğundan, geri kalan bölümlerde buna odaklanacağız. Ancak diğer terapötik yaklaşımların meşruiyetini anlamak, diğer terapileri göz ardı etmek yerine onlara saygı duymamıza ve belirli bir danışan veya hasta için neyin uygun olabileceğini bilmemize yardımcı olur. O halde, psikoterapi yelpazesindeki birkaç ana nokta hakkında konuşayım çünkü bu spektrumda nerede konumlandığımız, bir psikoterapist olarak neyi hedefleyeceğimizi ve neyi yapacağımızı belirler.

Semptom Odaklı Tedaviler

Terapi yelpazesinin bir ucunda davranışsal terapiler bulunur. Bir bebeğe tuvalet eğitimi verdiyseniz ya da bir köpek yavrusunu “doğru” davranış için ödüllendirdiyseniz, muhtemelen farkında olmadan davranış terapisi tekniklerini kullanmışsınızdır.

Davranışsal terapiler, sigarayı bırakmak veya davranışsal uyumu bir şekilde artırmak gibi hedeflenen bir davranışı değiştirmeyi amaçlar. Bir insana ya da genel olarak memelilere (hayvanseverler bunu sezgisel olarak yapar) dair görülebilen hemen hemen her şey, farklı davranışsal varlıklara bölünebilir. Dolayısıyla davranışsal terapilerin sanatı ve dehası bu alt bölümlere ayıran ve fetheden analizde yatmaktadır. Genellikle, ne kadar belirsiz bir şikayet olursa, davranışçı terapist o kadar hedefin daraltılmasıyla daha büyük veya belirsiz hedefin yerine geçecek bir şey kullanmalıdır.

Davranışsal terapiler hedefledikleri şey açısından güçlüdür: ayrık davranış değişikliği. Güney Kaliforniya’daki zorbalığa ve orta okul öğrencilerine yönelik okullarda kurduğumuz bir grup programında bu terapilerin gücünü deneyimledik. Öğretmenlerin belirlediği yirmi beş “en zorba” çocuğu haftada bir saat okulda topladık. Onları geniş bir daireye oturttuk ve onlara olumlu (assertive), zorbalık (bullying) ve pasif (doormat) davranışları öğretmek için çoğunluk öğrenci katılımlı bir program kullandık. Grup süresi boyunca çocukları gözlemledik ve gruptaki tanımlanabilir davranışlarına yanıt olarak aralarında beyaz (assertive, olumlu), kırmızı (agresif, zorba) ve mavi (pasif) poker fişleri dağıttık. Çipler pozitif ve negatif değerlere sahipti. Ayrıca öğretmenlere, kullanım talimatlarını içeren sınırlı sayıda beyaz çip verdik. Çipler her oturumun sonunda mutabakata varılarak ve öğrenciler için önemli bir takım hedeflerde kullanılacaktı öğle yemeğinde yemek kuyruğunun önüne geçmek veya kafeteryada dondurmalarla takas etmek gibi. Çok geçmeden gençler oyunu anladılar ve grup içinde ve dışında uygun şekilde olumlu davranışlar göstermeye başladılar. Yıl sonuna gelindiğinde, bu “Sosyal Davranış Grubu” öğrenciler arasında oldukça iyi bir statüye ulaştı ve öğretmenler, grup üyelerinde meydana gelen olumlu değişiklikler karşısında şaşkına döndü.

Burada davranışçılıkla ilgili yaygın bir yanlış anlamaya hızlı bir şekilde değinmek istiyorum. Davranışçılık ceza vermekle ilgili değildir. Öğretmenlere sadece beyaz (ödül) çipleri vermemizin bir nedeni vardı. Ebeveynler ve öğretmenler genellikle çocukların hatalarını cezalandırmaya yönelik naif bir yaklaşım sergilerler. Ceza, ev hapsi, internet ayrıcalıklarının kaybı, sevdiği tatlının kesilmesi, sokağa çıkma saatlerinde değişiklik, gezi iptali vb. gibi bunlar sayısız ancak tamamen iyi niyetlidir. Bu karmaşada gözden kaçan şey, pozitif pekiştirmenin (beyaz çipler) göreceli gücü ile dar ve uyarana bağlı cezanın göreceli etkisizliğidir.

Örneğin,  otoyolda en son ne zaman hız yaptınız? Görünürde polis olmadığında, değil mi? Yani, ceza tehdidi hız yapma davranışınızı gerçekten ortadan kaldırmadı. Ceza tehdidinin (yol kenarındaki polis arabası) istenen etkiyi yaratabilmesi için mevcut ve yakın olması gerekiyordu. Sürekli gözetim olmadığında, hepimiz sistemi kandırırız. Ceza aldığımızda bile, çok geçmeden eski gözetim odaklı hız yapma davranışlarımıza geri döneriz. Neden? Çünkü ceza, cezalandıranın davranışı yakalamasını gerektirir. Öyleyse şunu anlayın! Yakalanmadığımız tüm anlar, hız yapma davranışlarımızı olumlu bir şekilde pekiştirmek için (özgürlük hissi, hız ihtiyacımız ve bununla başa çıkmamızla) işlev görür. Bu yüzden hepimiz—yani çoğumuz—hız yaparız. Sistem bize bunu öğretti.

Şimdi, pozitif pekiştiricinin gücünü düşünün. Diyelim ki sigorta şirketiniz, arabanızda (henüz icat edilmemiş) bir GPS hız monitörü geliştirdi ve hız sınırında veya altında sürüş yaptığınız süreye göre aylık olarak sigorta priminizden doğrudan bir yüzde iadesi yaptı. Tamamen farklı bir motivasyon sistemi. Hız sınırında kalmak size değerli bir şey kazandırırdı. Bu konuda yapılan araştırmalar sağlam ve tartışmasızdır. Ödüller davranışı değiştirir; cezalar gözetim davranışı yaratır.

Bilişsel Davranışçı Terapiler (BDT)

Tamam. Tamamen davranışsal terapilerin bir adım ötesinde, bilişsel-davranışçı yaklaşımlar (CBT) yer almaktadır. Bu terapiler, managed-care environment (Hasta ile doktor arasında bir sağlık kuruluşu veya sağlık sigorta kurumunun ilişkileri belirlediği bakım sistemi)   ortamında tercih edilen tür haline gelmiştir. BDT ekollerı, salt davranışsal terapilerden farklı olarak, düşünme sürecinin önemli rolünü davranış değişikliğini başarmada bir yardımcı olarak kullanırlar. Örneğin, genel olarak kamuya açık yerlerde veya köprülerde, stadyumlarda, restoranlarda veya uçaklarda panik atak ve fobi geliştirmiş birini ele alalım. Bu yerlerdeki münferit panik vakaları, bunlardan daha genelleştirilmiş ve hayatı kısıtlayıcı bir şekilde kaçınmaya yol açabilir ve bazen “agorafobi” dediğimiz duruma kadar ilerleyebilir. Bu tür kaygı temelli bozukluklar ailelerde, kariyerlerde ve yaşam hedeflerinde büyük yıkıma neden olabilir. Bir keresinde, sekiz yıldır kendi yatak odasından dışarı çıkmamış (kliniğimize gelmek için aldığı ilaçların etkisi dışında) çok iyi eğitimli ve iyi konuşan bir kadınla görüşme yapmıştım.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) aracılığıyla, danışan bir terapist tarafından korkulan davranışa yavaşça katılmaya teşvik edilebilir. Bu süreçte, kişi hem korkulan nesneye/davranışa doğru ilerler hem de zihin ve bedeninde oluşan düşünce ve duygulara (biliş) dikkat eder. Terapistin desteğiyle, danışan hedef davranışı sürdürüp devam ettiren düşünce yapısını anlamak ve sorgulamak için zihnini kullanmaya yardımcı olabilir.

Stanford Anksiyete Bozuklukları Kliniği’nde, daha önce evlerine hapsolmuş ya da benzer şekilde kısıtlanmış danışanlara, kademeli olarak adım adım, Nordstrom’un (Amerikan lüks markaların satıldığı alışveriş merkezi)  içinde dolaşma özgürlüğüne (kelimenin tam anlamıyla dolaşma özgürlüğü) kaçmak zorunda kalmadan ulaşmaları için bu güçlü teknik setini kullandık (kliniğimiz Nordstrom otoparkının bitişiğindeydi). Bu, inanılmaz derecede etkili bir terapi şekliydi ve hayatlarında kaybettikleri hareket özgürlüğünü yavaş yavaş geri kazanabilen hastalar için bilişsel davranışçı terapinin teknikleri, onlar ve aileleri için paha biçilmez bir armağan olmuştur.

Bu terapi, daha psikodinamik psikoterapiler uygulayan terapistler tarafından genellikle çok kısa vadeli ve yalnızca semptomlara odaklanmış olduğu için eleştirilir. Ancak, BDT teknikleriyle belirli bir bozukluğun korkunç pençesinden kurtulmuş olanlar bu eleştirilerin bir parçası değildir. Önemli olan, hedefin süreci belirlediğini akılda tutmaktır. Eğer belirli bir semptomdan kurtulma (acı hafifletme) temel hedefse, davranışçı ve bilişsel davranışçı terapiler güçlü araçlar olabilir. Bu, BDT’nin managed care şirketleri (Hasta ile doktor arasında bir sağlık kuruluşu veya sağlık sigorta kurumunun ilişkileri belirlediği bakım sistemi)  arasında neden bu kadar popüler olduğunu açıklar: genellikle semptoma odaklanır, kısa sürelidir, işe yarar ve profesyonel olmayanların bile okuyup anlayabileceği terapötik hedefler ve ilerleme raporları şeklinde ifade edilebilir.

Kişisel Gelişim / “Semptom-ötesi” / Psikodinamik Terapiler

Ancak birçok kişi terapiste geldiklerinde belirli bir semptoma odaklanmış değildir. Rahatsızlıkları daha dağınıktır. Daha genel olarak, hayatlarının bir şekilde kendileri için işlemediğini ya da kesinlikle optimize edilmediğini hissettikleri için terapi arayışındadırlar. Bazıları belirli bir şikayetle gelir, ancak bu şikayet çok daha geniş bir memnuniyetsizlik ve işlevsizlik matrisi içinde gömülüdür. Bazıları bir veya daha fazla kısa süreli terapi deneyimlemiş, ancak kendilerini daha fazlasını isteme ve ihtiyaç duyma noktasında bulmuşlardır. Deneyimlerime göre, birçok kişi terapide ilk seansa belirli bir konuyla gelir—”Ergenlik çağındaki kızımla nasıl başa çıkacağımı bilmiyorum,” “Partnerimle çok fazla çatışma yaşıyorum ve evlilikte kalıp kalmamam gerektiğinden emin değilim,” “Oğlumun ölümünden sonra yaşanmaya değer hiçbir hayatım yok gibi görünüyor.” Ancak bir düzeyde, terapi arayışında olmalarının nedeni, bir semptomlarının olmasından ya da semptomun onları ele geçirmesinden ziyade, kendilerinin endişe odağı olduklarının farkına varmış olmalarıdır. Hayatlarında kendileri için ve kendilerinden daha fazlasını istemektedirler. Bu, psikodinamik veya derinlik odaklı psikoterapilerin alanıdır. Bu alan yüce, heyecan verici ve çok insani bir alandır. Ancak bu alan, daha çok davranışsal terapilerden farklı olarak daha fazla pratik ve varoluşsal soruları beraberinde getirir. Örneğin, terapistler olarak böylesine geniş, tanımsız ve pek çok durumda kişilik, kişisel geçmiş ve kişilerarası tarzla derinden köklü bir şekilde bağlantılı olan bir hedefi nasıl ele almaya başlarız? Ve terapötik başarı nasıl görünür? Ve hangi insanın bu döneminde neyin sağlıklı veya optimum olduğunu kim tanımlar? Ve insanın en iyi duruma gelmesi gibi yüce bir hedefi takip etmekte bizlere hangi yetkiyi veya inancı verir? Sanatımız ve uygulamamız derin insan değişimine yönelik bu yüce görev için yeterli midir?

Öğrencilerden sıklıkla duyduğum bir konu, birkaç yıl boyunca bir terapistle çalıştıklarını ancak kendi içlerinde veya yaşamlarında herhangi belirgin bir değişiklik hissetmediklerini paylaşmalarıdır. Kişisel destek ve duygusal bir destek olarak bir terapistle konuşmaktan keyif alırlar, ancak kendilerini veya ilişkilerini deneyimleme şekillerinde gerçek değişimler hissetmezler. Dolayısıyla diğer endişelerin ötesinde, derin psikolojik büyümeyi etkileyen uzun süreli terapi ile etkilemeyen terapi arasındaki farkı ne belirler? Bu, genellikle terapistlerin eğitiminde yeterince açıklığa kavuşturulmayan, büyük sorulardır. Özellikle psikodinamik alanında çalıştıklarını iddia edenler için bile, bu soruların temel varsayımları ve yönlendirici ekseni genellikle belirsizdir. Eğitim tarafında, genellikle gerçekte ne yapmaya çalıştığımızı düşünmeden hemen terapi tekniklerine yöneliriz. 

Carl Jung bu büyük sorular konusunda olağanüstü açık fikirliydi. Jung, ruhun evrimini terapinin nihai amacı olarak görüyordu – semptomların hafifletilmesinden çok daha büyük bir hedef. Jung’a göre bu, insanın potansiyellerinin tam olarak gerçekleştirilmesi anlamına geliyordu; hem bilinçli hem de bilinçdışı (Jung’un dilinde “gölge” olarak adlandırılmıştır) bu yönlerin bu ilerlemeye engel olmasıyla ilgili dikkat gerektiriyordu. Jung ayrıca, her bireyin kendi içinde kişisel bir büyüme yönelimine sahip olduğuna inanıyordu ve terapistin görevinin, hastadaki bu eğilimi takip etmek olduğunu düşünüyordu (Jung, 1955). Jung elbette uzun vadeli terapötik çalışmanın merkezi hakkında bu görüşlere sahip olan tek klinik yazar değil, ancak bunu açık ve sarsılmaz bir dilde yapması oldukça yardımcı olmuştur. Derinlik odaklı psikoterapiyi uygulayanlar olarak, genellikle belirli “gerçekleri” kendiliğinden açık olarak kabul ederiz. Ancak uzun vadeli çalışma yapmak, adlandırılması gereken bir dizi varsayımı gerektirir ve bu varsayımların adlandırılması önemlidir. Yeni başlayanlar için bu varsayımlar; insanlar değişebilir, bir insan başka bir insanın potansiyelini farketmesine yardımcı olabilir, bu aşamada konuşma tedavisi araç olarak kullanılabilir, ve insanlar, psikoterapideki konuşmaları başarılı bir şekilde yönlendirebilecek bir büyüme eğilimini kendi içlerinde barındırırlar. Psikodinamik ve ilgili disiplinlerdeki yazarlar ve düşünürlerin özenle açıkladığı süreç, güçlü bir şekilde varsayımlara dayanır.  Bu varsayımların olmadığı durumlarda, ne kadar iyi niyetli olursa olsun, bir psikoterapist çaresizce birçok “yararlı” müdahale arasında kaybolabilir ve anlamlı psikolojik değişim açısından çok az mesafe kat edebilir.

Biz Nereye Gidiyoruz?

İlerleyen sayfalarda birlikte yapacağımız yolculukla, bu varsayımlara dayanacak ancak bu eğilimler açıkça ifade edilecek ve bu sürecin içinde yer alan insanları kökten yeniden şekillendirebilecek bir sürecin nasıl kolaylaştırıldığını anlamaya çalışacak. Kısa süreli terapilerin doğru şekilde yapıldığında işe yarayabileceği gibi, uzun süreli terapiler de uygun eğitim, disiplin ve ruhla yapıldığında insan “psişe”sinin (Yunanca’da “ruh” anlamına gelir) en derin seviyelerinde değişiklik ve yeni bir yaşam getirebilir. Önümüzdeki sayfalarda, bu yolculuğun başlangıcında bizi aydınlatmayı umuyorum, ki bu ilk adımlarla dinlemenin ne anlama geldiğini yeniden tanımlayacak. İşte başlıyoruz.

Birlikte yapacağımız bu yolculuk, önümüzdeki sayfalarda bahsedeceğimiz aynı temel varsayımlara dayanacak. Bu varsayımlar açıkça belirtilip, bu sürecin nasıl içsel olarak insanları derinden yeniden şekillendirebileceği anlaşılmaya çalışılacak.

Ancak başlamadan önce terimleri kısaca açıklamak istiyorum. Bu kitap boyunca “psikodinamik” terimini kullanacağım. Bu terim, terapi çalışmalarında bilinçdışının varlığı ve terapinin işinde transfere (ve dirence) öncelik tanıyan terapilerin geniş yelpazesini kapsayan en geniş şemsiye terim olarak kullanılmaktadır. Oturum sıklığı, terapinin uzunluğu, kanepe kullanımı, ilişkisel derecelendirme ve resmi enstitü tabanlı eğitim gerekliliği gibi konular, bazen psikodinamik çalışmanın bu alt kümelerinin sınırlarını tanımlamak için kullanılan belirli yönlerdir. Ancak bu çalışma içinde “psikodinamik” terimi, tüm bu varyasyonları kapsayıcı olarak kullanılacaktır.

İçten Dinlemenin Sanatı ve Gücü (2. Bölüm)