Psikodinamik Formülasyon (Kitap)

Birinci Kısım: Psikodinamik Formülasyona Giriş

Psikodinamik Bir Formülasyon Nedir? (1)

Psikodinamik Bir Formülasyonu Nasıl Oluştururuz? (2)

Psikodinamik Formülasyonları Nasıl Kullanırız? (3)

Psikodinamik Formülasyon ve Ön Yargı (4)

Kim Olduğumuz Formülasyonlarımızı Etkiler (5)

İkinci Kısım: Tanımlama

Bir şeyin nasıl çalıştığını (function) düşündüğümüzde, yapmak üzere tasarlandığı şeyi yapıp yapmadığını dikkate alırız. Buzdolabı, yiyecekleri düşük sıcaklıkta tutacak şekilde tasarlanmıştır; bu nedenle süt soğuksa iyi çalışıyor, sıcaksa kötü çalışıyor. Araba, insanları bir yerden bir yere taşımak için tasarlanmıştır; bu nedenle, eğer güvenilir bir şekilde dolaşmamıza izin veriyorsa, iyi çalışıyor demektir; genelde tamirhanede bulunuyorsa, kötü çalışıyor demektir. Birden fazla işleve sahip olacak şekilde tasarlanan şeyler bazen bir şekilde iyi çalışabilir, ancak diğerinde işe yaramayabilir. Örneğin, hem rahat hem de şık olması amaçlanan bir masa sandalyesi ofiste şık bir görünüm yaratıyor ancak çalışanların sırt ağrısı yaşamasına neden oluyorsa, bu bir işlevi yerine getiriyor ancak diğerini yerine getirmiyor. demektir.

Bir buzdolabının veya sandalyenin amaçlanan işlevini bilmek kolay olabilir ancak bir kişinin ne yapması gerektiğini bilmek çok daha zordur. Mesela herkes çalışmalı mı? Evlenmek? Çocuklarınız var mı? Dini bir kuruma bağlı mısınız? Fedakar olmak mı? Ruh sağlığı uzmanları olarak bu tür yargılarda bulunmak bizim işimiz değil. Tam tersine, yaşamanın dünyadaki insan sayısı kadar yolu olduğunu biliyoruz. Ancak insanlar acı çektiğinde (suffer) , bu onların işleyişinin bir şekilde aksadığını gösteriyor.

Açıklamadan önce, tanımlayın!

İnsanların nasıl ve neden bu şekilde davrandıklarını açıklamaya çalışmak için formülasyonlar yaratıyoruz. Açıklamadan önce işlevlerini tanımlayabilmemiz gerekir. Bunu [ancak], hem sorunu (problem) hem de kişiyi (person) tanımlayarak yapabiliriz.

Sorunu tanımlama

Sorunu, kişiye şu anda en çok zorluk çıkaran şey, olarak tanımlayabiliriz. Her zaman olmasa da genel olarak bir ruh sağlığı uzmanına danışmalarının nedeni budur. Bazen hastalarla asıl problem konusunda aynı fikirde oluruz, bazen de anlaşamayız. Her iki durumda da onların kaygılarını kabul etmeli ve ele almalıyız. İnsanları psikoterapiye yönlendiren sorunlara birkaç örnek:

• Ergen kızımı anlamak için yardıma ihtiyacım var.
• Boşanıp boşanmamam gerektiği konusunda yardıma ihtiyacım var.
• Yardıma ihtiyacım var çünkü iş yerinde çok kaygılıyım.
• Kendimi toplumuma yabancılaşmış hissediyorum.
• Doktorum, işten atıldıktan sonra tekrar ayağa kalkabilmem için bir terapiste görünmem gerektiğini düşünüyor.
• Neden romantik bir ilişki kuramadığımı anlamak istiyorum.

Elbette birçok hastanın birden fazla sorunu var. Depresyonda olabilirler ve eşleriyle ilgili süregelen sorunlar yaşayabilirler ya da çok fazla içki içebilirler ve ebeveynleri hasta olabilir. Bununla birlikte, formülasyona odaklanmak için kişiyi şu anda (right now) en çok rahatsız eden şeyin ne olduğunu belirleyebilmek (identify) ve tanımlayabilmek (describe) önemlidir. Şu soruya cevap bulmak için kendinizi zorlayın: Bu kişi beni neden şimdi görmeye geldi? Muhtemelen birincil sorunu tanımlayacaksınız.

İster kişilerarası bir zorluk olsun, isterse bir duygudurum ya da anksiyete bozukluğunun belirtileri olsun, sorunla ilgili tüm ayrıntıları öğrenmek önemlidir. Hastalarımızın bilişsel ve duygusal zorluklarının (örn. dikkat eksikliği bozukluğu, yeme bozuklukları, kaygı ve duygudurum bozuklukları vb.) dikkatli bir şekilde teşhis edilmesi, onların bilinçli ve bilinçdışı düşünce, duygu ve davranışlarını anlamak açısından kritik öneme sahiptir.

Kişiyi tanımlama

Sorunu hastaya şu anda en çok zorluk çıkaran şey olarak tanımladık. Ancak birinin nasıl işlev gördüğünü tam olarak anlayabilmek için aynı zamanda genel olarak (generally) nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve davrandığını da tanımlayabilmemiz gerekir. Biz buna kişiyi (person) tanımlamak diyoruz. Sorun ile kişi arasındaki farkları göz önünde bulundurmak için, uzun süredir birlikte oldukları partnerleri tarafından yakın zamanda terk edilmiş, otuzlu yaşlarındaki iki kişi olan Kate ve Millie’yi ele alalım. Aynı sorunu yaşamalarına rağmen bunu çok farklı yaşıyorlar:

Kate: Kendimi çaresiz ve yalnız hissediyorum. Başka kimsem yok. Partnerimi her gün arayıp eve gelmesi için ona yalvarıyorum. Dün gece eğer eve gelmezse kendimi keseceğimi söyledim ona. Kendimi tamamen sevilemez hissediyorum; asla başka bir ilişki kuramayacağım. Çocuklar konusunda bana kim yardım edecek?

Millie: Şok olmadığımı ve üzülmediğimi söylersem yalan söylemiş olurum. Ama arkadaşlarım ve ailem harikalardı; arayıp çocuklara yardım ettiler. Çok şanslı hissediyorum. Hayatlarının en az düzeyde bozulması için çocuklara odaklanmaya çalışıyorum. Yeni bir ilişkiye hazır değilim ama bu da zamanla gelecek.

Kate ve Millie’nin benzer bir soruna farklı tepki vermiş olmaları muhtemeldir çünkü sorun ortaya çıkmadan önce genellikle farklı şekilde işlev görüyorlardı. Bu genel, devam eden işleyiş, kişi/kişilik olarak adlandırdığımız şeydir; bu nedenle kişinin kim olduğunu ve sahip olduğu sorunu bilmeliyiz.

Örüntüleri/kalıpları tanımlamak kişiyi tanımlamamıza yardımcı olur

Kişiyi karakteristik düşünme, hissetme ve davranma biçimlerini tanımlayarak tanımlayabiliriz. Bunlara onların karakteristik örüntüleri/kalıpları (pattern) diyebiliriz. Yetişkin olduklarında insanlar hayatlarının çeşitli yönlerinde karakteristik modeller geliştirirler. Çağlar boyunca insan davranışını gözlemleyenler, insanların karakteristik işleyiş şekillerini tanımlamak için farklı yöntemler kullanmışlardır. Bu yöntemlerden bazıları, farklı özelliklere sahip kişileri, belirli ortak özelliklerine göre kategorilere (category) ayırmaya çalışmıştır. Hipokrat insanları dört temel vücut sıvısı arasındaki dengeye göre sınıflandırmıştır (Arikha, 2007), Freud, insanları psikoseksüel gelişimsel bir yol boyunca saplanmalarına (fixation) göre gruplandırdı (Freud, 1905/1953), ve Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM), insanları ortak özellikler listelerini kullanarak kategorilere ayırır (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2022). Ancak bu alanda giderek daha fazla araştırmacı, insanların karakteristik düşünme ve davranma kalıplarını bir dizi boyut (dimension) kullanarak tanımlamayı savunmaktadır (Cloninger, 2000; Widiger, 2005). Bu kitapta altı temel işlev alanını kullanarak bu boyutsal yaklaşımı benimsiyoruz:

• Kendilik (Self)
• İlişkiler (Relationships)
• Uyum (Adaptation)
• Biliş/Kognisyon (Cognition)
• Değerler (Values)
• Çalışma/İş ve Eğlence/Oyun (Work and play)

Her alanı bir dizi değişken (variable) kullanarak daha derinlemesine tanımlıyoruz. Her hastanın bu alanların her birindeki işleyişini öğrenmek ve tanımlayabilmek, onlar hakkında bir kişi olarak bilgi edinmek için çok önemlidir. Bir kişinin bir modeli diğerine karşı nasıl ve neden geliştirdiği, psikodinamik formülasyonumuzu kullanarak anlamaya çalışmak istediğimiz şeyin önemli bir yönüdür. 6-11 arası bölümlerde, alanın temelleri, o alandaki ortak modeller ve alanı değerlendirme yolları dahil olmak üzere bu alanların her birini açıklıyoruz.

Güçlü yanlar ve zorluklar

İnsanlar karmaşıktır ve tek bir işlev alanında bile güçlü yanlara (strength) ve zorluklara (difficulty) sahip olabilirler. Bazı insanlar bir alanda çok iyi performans gösterirken diğerinde daha fazla zorluk çekerler. Hiçbir zaman uzun süreli romantik bir ilişkisi olmayan, ancak sosyalleştiği ve güvendiği çok sayıda yakın arkadaşı olan bir kişiyi düşünün. Veya mükemmel bir yönetici ve iş adamı olan ancak sosyal durumlarda son derece kaygılı olan ve hafta sonları evinde saklanan bir kişiyi düşünün. Çoğu insan gibi, bu bireyler de bir alanda iyi işleve sahip, diğerinde ise daha fazla zorluk çeken mozaiklerdir (mosaic).

Bazen ruh sağlığı uzmanları olarak yalnızca sorunlara odaklanırız ve güçlü ve dayanıklı olduğumuz alanları ihmal ederiz. Ancak hastalarımızın yeni, daha yararlı işlev görme yolları geliştirmelerine yardımcı olmak için güçlü yanlarına güvenmemiz gerekiyor. Hastalarımızın güçlü yönlerini ve zorluklarını tanımlamak, psikodinamik formülasyonlarımızda her ikisi hakkında da hipotez kurmamıza olanak tanır.

Bilinçli ve bilinçdışı örüntüler

İnsanlar düşünme, hissetme ve davranma biçimlerinin hepsinin olmasa da bir kısmının farkındadır. İki kişinin terapiste kendini anlatma şeklini düşünün:

Kendimi iyi hissetmekte çok zorlanıyorum. Çocukluğumdan beri hep böyleydim. Üzerinde çalışmak istediğim bir konu.

Eşim önüme ya terapi ya da ayrılık diye iki seçenek koydu. Onu dinlemediğimi söylüyor. Neden dinleyeyim ki onu? Sürekli iş -muhasebe- konularında gevezelik ediyor, bundan daha sıkıcı ne olabilir ki? Bu arada, yeni bir resepsiyon görevlisine ihtiyacın var. Seninki adımı iki kez yanlış telaffuz etti -pek uyanık değil.

Her iki insan da özgüven konusunda zorluk yaşıyor gibi görünüyor. Ancak bu birinci kişi için bilinçliyken, ikinci kişi için davranışta ortaya çıkar. Psikodinamik olarak düşündüğümüzde hem bilinçli (conscious) hem de bilinçdışı kalıplarla (unconscious pattern) ilgileniriz.

Hastalar hakkında bilgi edinmek için hikayeleri sorun

İşbirliği içinde psikodinamik formülasyonlar yaratmak için hastalarımızın bize içsel yaşamlarını anlatmalarına yardımcı olmalıyız. Bunu yapmanın iyi bir yolu onlardan bize kendileri hakkında hikayeler (story) anlatmalarını istemektir. Bunlar uzun zaman öncesine ait hikayeler olabileceği gibi düne ait hikayeler de olabilir. Arkadaşlar, aile, istekler, korkular ve hayaller hakkındaki hikayeler hastalarımızın bilinçli ve bilinçdışı zihinlerinin zenginliğini anlamamıza yardımcı olur. Hikâyeler hakkında soru sormanın iyi bir yolu, önce bir açılış sorusu sormak, sonra da bir hikâye istemektir. Örneğin:

Terapist: En iyi arkadaşın olduğunu düşündüğün biri var mı?
Hasta: Evet
Terapist: Bu kişinin adı nedir?
Hasta: Jeanine
Terapist: Jeanine nasıl biri? Bana Jeanine’le yakın zamanda yaptığınız ve sizin için gerçekten çok şey ifade eden bir şeyden bahseder misiniz?

Adını sormak hastanın arkadaşını canlandırır. Aniden odada gerçek bir insan belirir. Daha sonra bir hikaye istemek onların kişisel ilişkilerini hayata geçirir.

Kitabın bu kısmındaki her bölümün sonunda hastalarımızı tanımlamamıza yardımcı olabilecek sorular öneriyoruz. Bunları açılış soruları olarak kullanmanın ve ardından öykü istemenin hastalarımızın bize iç yaşamlarını anlatmalarına yardımcı olduğunu keşfettik.

Geleceğe bakarak

Her işlev alanı önemlidir ve hastalarımızı tanımlamak için kendimize bunların hepsini öğrenmek için izin/fırsat vermek çok önemlidir. 6. Bölüme ve kendilik (self) ile ilgili örüntülere geçelim.

Kaynaklar

1. American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders
   (5th ed.). American Psychiatric Press.
2. Arikha, N. (2007). Passions and tempers. HarperCollins.
3. Cloninger, C. R. (2000). Biology of personality dimensions. Current Opinion in Psychiatry,
   13(6), 611–616.
4. Freud, S. (1953). Three essays on the theory of sexuality. In J. Strachey (Ed.), The standard edition
   of the complete psychological works of Sigmund Freud, volume VII (1901–1905): A case of hysteria,
   three essays on sexuality and other works. Hogarth Press. (Originally published in 1905).
5. Widiger, T. A. (2005). Five factor model of personality disorder: integrating science and
   practice.
   Journal of Research in Personality, 39(1), 67–83.

Kendilik (6)

İlişkiler (7)

Uyum sağlamak (8)

Kognisyon (Biliş) (9)

Değerler (10)

İş ve eğlence (11)

Bir Araya Getirmek — Sorunları ve Örüntüleri TANIMLAMAK

Bu ilk “Bir Araya Getirmek (Putting It Together)” kesitinde (section), İkinci Kısım’da incelediğimiz altı işlev alanını nasıl tanımlayacağımızı göstereceğiz. “Bir Araya Getirmek” kesitleri üçüncü ve dördüncü kısmın sonlarında da bulunabilir. Kitapta ilerledikçe formülasyonu oluşturmaya devam edeceğiz. Bu kesitlerin her birinin farklı hastaları vurgulayacağını unutmayın. Her zaman sunumla (presentation) başlayacağız çünkü ilk duyacağımız şey bu olacak.

Bir kişinin sorunlarını ve kalıplarını TANIMLAMAK (DESCRIBING), bir formülasyon oluşturmanın ilk adımıdır. Ana hatlarını çizdiğimiz altı alan (kendilik, ilişkiler, uyum sağlama, biliş, değerler ve iş/eğlence) bize, bir kişinin yaşamdaki işlevselliğini tanımlamak için gerekli yapısal zemini (scaffolding) sağlar.

Altı işlev alanındaki örüntülerini nasıl tanımlayabileceğimizi görmek için Jonathan’a bakalım:

Jonathan, dört ay önce annesinin ölümünden sonra değerlendirme için başvuran 64 yaşında beyaz bir cisgender eşcinsel erkektir. Jonathan’ın annesi 90 yaşındaydı ve demans hastasıydı. Ölümünden birkaç yıl önce Jonathan’ın yanında olabilmek için memleketindeki bir huzurevine taşınmıştı. Geçtiğimiz birkaç yılda Jonathan onu neredeyse her gün ziyaret etti. Annesinin ölümünden bu yana Jonathan kendini “amaçsız” ve “sürüklüyormuşum gibi” hissediyor. Jonathan şöyle diyor: “Onun uzun ve güzel bir hayatı olduğunu biliyorum ve artık hayatımda biri var. Bu durumla daha iyi başa çıkmam gerektiğini düşünüyorum.”

Jonathan 15 yıldır kocası Charles’la birlikte. Jonathan ve Charles birbirlerini seviyorlar ve birbirlerine tamamen bağlılar, ancak biraz farklı hayatlar yaşıyorlar. Jonathan çoğunlukla evden bilgisayar/bilişim danışmanı olarak çalışıyor, Charles’ın ise banka müdürü olarak yoğun bir hayatı var. Birlikte orta sınıf yaşam tarzlarını sürdürüyorlar. Jonathan’dan 10 yaş küçük olan Charles, uzun toplantılardan veya işle ilgili akşam yemeklerinden sonra genellikle işten eve oldukça geç geliyor. Charles ayrıca bazen bir seferde 2 haftaya kadar iş için seyahat ediyor. Jonathan bu düzenlemenin onlara çoğunlukla fayda sağladığını çünkü yalnız vakit geçirmeyi tercih ettiğini ve Charles’ın daha sosyal olduğunu ve aktiviteden keyif aldığını söylüyor. Evlenmelerine izin veren yasalar değiştiğinde, Jonathan ve Charles hemen bir düğün organize ettiler ve yaklaşık 50 aile üyesini ve arkadaşlarını davet ettiler. Jonathan, insanların kendilerini çok desteklemesine rağmen misafirlerin çoğunlukla Charles’ın arkadaşları olduğunu ve kendisinin etkinlikte biraz marjinal hissettiğini söylüyor. Yine de Jonathan keyif almış ve bu duyguları yönetebilmiş. Jonathan’ın annesi düğünde hazır bulundu. Jonathan’ın 20 yıl önce ölen babası onun eşcinsel yaşamını onaylamasa da annesi daha hoşgörülüydü ve Charles’a çok düşkündü.

Jonathan düğünden beri kendini daha yalnız hissetmeye başladığını söylüyor. İşinin yavaşladığını, Charles’ın işinin ise daha da yoğunlaştığını söylüyor. Ayrıca Jonathan, Charles’ın meslektaşlarıyla geçirdiği zamanı kıskanmaya başladığını ve hatta ara sıra Charles’ın kendisine olan bağlılığından korktuğunu söylüyor. Jonathan şöyle diyor: “Charles bana her zaman güven veriyor… ama neden benim bu kadar harika olduğumu düşündüğünü bilmiyorum. O daha akıllı, daha başarılı ve herkes onu seviyor. Bazen onu alt ettiğimi düşünüyorum. Bunca zamandır benimle birlikte olmak istediği için şanslıyım.” Jonathan emekli olmayı sabırsızlıkla beklediğini ancak “bu kadar zaman”la ne yapacağından emin olmadığını söylüyor ve ekliyor: “Hiçbir zaman dışarıdan pek ilgim olmadı.”

TANIMLAMAK

Sorun

Jonathan annesinin ölümüne alışmakta güçlük çekiyor. Kendini yalnız, amaçsız hissediyor ve kaybın daha çabuk “üstesinden gelmesi” gerektiği hissine kapılıyor.

Örüntüler

Kendilik

Jonathan’ın kimliği (identity) tam olarak bütünleşmiş/sağlamlaşmış değil. Jonathan kendisini iyi bir bakıcı ((annesinin ve Charles’ın) )ve eşcinsel bir erkek olarak tanımlıyor ve bilgisayar danışmanlığı işinde oldukça başarılı. Ancak emeklilikle karşı karşıya kalan Jonathan kendini kaybolmuş hissediyor ve iş dışında herhangi bir ilgi alanını tanımlayamıyor. Jonathan, özellikle kendisini aldatıyor olabileceğinden korktuğu Charles’la olan ilişkisinde kendilik değeri tehditlerine (self-esteem threat) karşı biraz savunmasız görünüyor, ancak Jonathan’ın bundan şüphelenmek için somut bir nedeni yok. Jonathan’ın Charles’a karşı kendini küçümseyen tutumu, kendilik değeri tehditlerine karşı içsel tepkisinde zorluk (difficulty with his internal response to self-esteem threat) yaşayabileceğini gösteriyor.

İlişkiler

Jonathan’ın bu alanda hem güçlü yönleri hem de zorlukları var. Charles’la olan 15 yıllık istikrarlı ilişkisi bir güçtür. Ancak son zamanlarda Jonathan güvenmek (trust) konusunda bazı zorluklar yaşıyor ve Charles’ın ilişkilerini sonlandırabileceği hisleriyle boğuşuyor. Jonathan’ın bu anlamlı ilişkiyi sürdürebilmesi için yeterince iyi bir kendilik ve öteki algısına (sense of self and other) sahip olması gerekirken, bu alanda bazı zorluklar ortaya çıktı. Jonathan, Charles’ı idealleştiriyor, bu da Jonathan’ın ikisini de daha karmaşık şekillerde görememesi anlamına geliyor. Birbirlerine olan bağlılıklarının gücü ve uzun ömürlülüğü göz önüne alındığında Jonathan, Charles’la olan bu ilişkisinde kendini sanıldığından daha az güvende (secure) hissediyor. Yakın arkadaşlıklarının olmayışı Jonathan’ın bu alanda zorluklar yaşadığını doğruluyor. Yine de Jonathan, Charles’la kalması ve annesiyle çok yakın bir ilişkisi olması nedeniyle bir dereceye kadar yakınlığa (intimacy) tahammül edebiliyor. Karşılıklılık (mutuality) alanında Jonathan, aldığından çok daha fazlasını veriyor gibi görünüyor (annesine gösterdiği ilgi ve Charles’a karşı tutumu).

Uyum/Adaptasyon

Genel olarak Jonathan strese oldukça iyi uyum sağlıyor. Bazıları kendisine diğerlerinden daha fazla fayda sağlayan bir savunmalar dizisi (range of defenses) kullanıyor. Örneğin Jonathan, Charles’ın iş gezilerinin, kendine ayırdığı zamana ihtiyacına uygun olduğunu düşünüyor. Stresli olduğunda Jonathan, Charles’ın onu terk edeceğinden endişe etmesinin de gösterdiği gibi idealleştirir (idealize) ve yansıtır (project). Jonathan’ın digerkamlığı (altruism) kullanması (annesine bakmak), onun şefkatli bir insan olmasına rağmen başkalarından ilgi ve şefkat almakta zorluk çektiğini gösteriyor. Jonathan, daha az stres kaynağı olduğunda oldukça iyi uyum sağlayabilen, oldukça duygusal (emotional) bir kişidir; ancak annesinin ölümü ve yaklaşmakta olan emekliliği karşısında Jonathan, savunma kullanımında daha az esnek (less flexible) hale geldi.

Biliş

Biliş Jonathan için çoğunlukla güçlü bir alandır. Başarılı bir işi yürütme yeteneği, Jonathan’ın nispeten güçlü genel bilişsel işlevlere (general cognitive function) sahip olduğunu, makul derecede zeki olduğunu ve işini ve işletme finansmanını yönetebilecek beceri ve yeteneklere sahip olduğunu göstermektedir. Jonathan duyguları yönetiyor (manages emotion), iyi bir dürtü kontrolüne (impulse control) sahip ve uyarım düzenlemede (stimulus regulation) zorluk bildirmiyor. Jonathan’ın düşünceleri iyi organize edilmiş ve hafızası sağlam görünüyor. Jonathan’ın kendi üzerine düşünebilme (self-reflection) kapasitesi tek yönlüdür: Jonathan muhtemelen annesinin ölümüne tepki verdiğini anlasa da Charles’a dair kıskançlık duygularını daha az sorgulayabiliyor. Jonathan’ın Charles’ın bakış açısını tam olarak hayal edip edemediği belirsiz olduğundan bu aynı zamanda zihinselleştirmede (mentalization) bazı zorluklara da işaret edebilir (aşkının Jonathan tarafından tam olarak kabul edilmediğini hissetmek Charles için sinir bozucu olmalı). Jonathan’ın muhakemede (judgment) zorluk yaşadığına dair hiçbir kanıt yok.

Değerler

Jonathan’ın doğruyu ve yanlışı ayırt etme duygusu (sense of right and wrong) var gibi görünüyor ve olumlu/toplum yanlısı sosyal davranışlar (prosocial behavior) sergiliyor (annesine bakmak). Jonathan’ın değerleri aile ve ilişkiler (family and relationships) etrafında dönüyor gibi görünüyor.

İş ve eğlence

Jonathan’ın iş hayatında eğlenceden daha güçlü yanları var. Yaptığı iş, yetenekleri ve eğitimi ile uyumludur (consonant with his talents and training) ve memnuniyet (satisfaction) ve destek (support) sağlar. Emeklilik konusundaki endişesi, Jonathan’ın iş dışındaki faaliyetlerden keyif alamadığını gösteriyor; bu bakımdan iş ve eğlenme kapasitesi sınırlı görünüyor. Çalışmak onun için savunma işlevi görüyor olabilir ama yine de Jonathan’ın çalışma ve eğlenme biçimi kültürel olarak kabul edilebilir (culturally sanctioned) gibi görünüyor.

Üçüncü Kısım: Değerlendirme

Giriş

Yaşam öyküsünü öğrenmek

Bir kişinin ana problemlerini ve örüntülerini tanımladıktan sonra, psikodinamik bir formülasyon oluşturmadaki bir sonraki adımımız, bu problemlerin ve kalıpların ne zaman gelişmiş olabileceğini düşünmektir. Bunu, kişinin yaşamının her aşamasında başına neler geldiğine dair bir fikir edinmek için yaşam öyküsünü gözden geçirerek (reviewing their life story) yapıyoruz. Bu inceleme diğer türdeki öykülerin alınmasından farklıdır. Örneğin, mevcut hastalığın geçmişini (history of present illness) incelediğimizde, kişinin en acil sorunlarının (problem) yakın geçmişine odaklanırız ve önceki psikiyatrik geçmişi (past psychiatric history) gözden geçirdiğimizde ise kişinin yaşam boyu psikiyatrik belirti ve bozukluklarının geçmişini gözden geçirmiş oluyoruz. Aksine, Tam tersine bir hayat hikayesi insanı şekillendirmeye yardımcı olan her şeye odaklanır -yani baskın işleyiş örüntülerine.

Yaşam öyküsünü öğrenmek için yol gösterici ilkeler

Bir yaşam öyküsünü dinlediğimizde aşağıdaki ilkeler bize rehberlik eder.

Doğayı ve yetiştirmeyi dahil edin

1. Kısım’da incelediğimiz gibi, insanlar hem dünyaya getirdikleri şeylerle -donanımlarıyla (endowment)- hem de çevreleriyle olan etkileşimleriyle şekillenirler. Bazen psikodinamiği düşünürken sadece bireyin başkalarıyla olan ilişkilerinin etkisini düşünürüz. Bu bir hata. Eski bir espri, psikanalistlerin ikinci çocuklarını doğurana kadar genetiğin gelişimdeki rolünü dikkate almadıklarını söylüyor. Bu, iki kardeşin aynı ebeveynlerle etkileşimde bulunabileceği farklı yollardan bahsediyor -muhtemelen benzersiz yetenekleri nedeniyle. Bu nedenle, bir yaşam öyküsünü öğrenirken, bazen mizaç (temperament) olarak da adlandırılan kişinin doğuştan gelen donanımının, onun gelişimini nasıl etkilediğini anlamamıza yardımcı olacak sorular sormalıyız (bkz. Bölüm 12).

İlişkiler anahtardır

Donanımın ötesinde, büyük ölçüde başkalarıyla olan ilişkilerimiz ve etkileşimlerimiz tarafından şekilleniriz. 7. Bölüm’de tartıştığımız gibi, hayatımız boyunca türlü türlü insanla -aile üyeleri, arkadaşlar, meslektaşlar ve tanıdıklar- ilişkilerimiz olur ve bu ilişkilerin her biri farklıdır. Özellikle hayatımızın erken dönemlerinde düşünme, hissetme ve davranma şeklimiz büyük ölçüde başkalarına nasıl tepki verdiğimize ve onların bize nasıl tepki verdiğine bağlıdır. Bu etki ilk yıllarımızda çok güçlü olsa da yaşamımız boyunca devam eder ve dolayısıyla daha sonraki ilişkilerimiz de kalıplarımızı derinden etkileyebilir. Birinin ilişkilerini öğrenmek, kilit oyuncuların isimlerini bulmaktan daha fazlası anlamına gelir; bu, hastanın hayatındaki söz konu insanların -hem yaşam öyküsündeki hem de şu andaki- nasıl kişiler olduklarını öğrenmek ve hastayla ilişkilerinin doğasını gerçekten anlamaya çalışmak anlamına gelir.

Toplum ve kültür gelişimi etkiler

Her insan, kendisine sunulan fırsatları, gelişim sürecindeki deneyimleri ve nihayetinde kendilerini, sorunlarını ve çevrelerindeki dünyayı anlamlandırma biçimlerini şekillendiren sosyokültürel bir ortamda bulunur. Bir bireyin mevcut zorluklarını anlamak, onların deneyimlerini şekillendiren daha geniş sosyokültürel bağlam hakkında biraz bilgi sahibi olmayı gerektirir. Örneğin, 11 Eylül’den sonra çoğunluğu Beyaz ve Hıristiyan olan bir banliyöde yaşayan Müslüman-Amerikalı bir çocuk İslamofobiyle ne yapacak? Kendi mahallesinde inancının ve kimliğinin değersizleştirildiğini deneyimliyorsa, bu onun akranlarıyla olan etkileşimlerini ve benlik duygusunu nasıl etkiler ve şekillendirir?

Ekoloji (ecology) alanı, bir bitkinin veya hayvanın boşlukta var olmadığını anlamamıza yardımcı oldu; onu anlamak için, onu çevresi ve çevresinde bulunan organizmalar bağlamında incelememiz gerekir. İnsan ekolojisi (human ecology) alanı da insanlar hakkında düşünmeye benzer bir yaklaşımı benimser ve insanları yaşamları boyunca etkileyen ve yönlendiren birçok insan ortamının olduğunu öne sürer (Bronfenbrenner, 1977). Ekolojik sistemler modeli (ecological systems model) bunları yakın çevre (immediate environment), topluluk çevresi (community environment) ve daha geniş toplum (broader society) olarak kavramsallaştırır.

Yakın çevre (mikrosistem) (the immediate environment (microsystem)), kişinin birincil bakımverenlerini ve yakın akrabalarını içerir. Yakın çevreden gelen katkılara örnekler şunlardır:

• Birincil bakımverene güvenli bir bağlanma
• Erken yaşta ebeveyn kaybı
• Birincil bakıcımverenin elinden yaşanan travma veya istismar
• Birincil bakımverenin yeterince iyi ebeveynlik yapması

Topluluk çevresi (mezosistem), okullar, dini kuruluşlar veya mahalleler gibi kişinin ait olduğu grupları içerir. Topluluk çevresinden gelen katkı örnekleri şunları içerir:

• İlgili bir öğretmenin mentörlüğü
• Bir mahalleye ait olma hissi
• Bir topluluğun göçmen bir aileye yönelik düşmanlığı
• Yerel bir dini topluluğun desteği

Daha geniş toplum (makrosistem), yasaların, kamu politikalarının, ekonomik yapıların ve geniş kültürel değerlerin etkisini içerir. Daha geniş toplumdan (makrosistem) gelen katkı örnekleri şunları içerir:

• Bir azınlık grubuna ait olmanın getirdiği kronik stres
• Kronik bedensel zarar korkusu
• Jim Crow yasalarına göre yaşayan bir Siyahi olmanın ömür boyu dezavantajı
• Bir çoğunluk grubundan gelen başarı beklentileri

Tüm bu ortamlar bireyin bilinçli ve bilinçdışı gelişimini etkiler. Yakın çevre, topluluk ve daha geniş çevrelerin hepsi tüm hastaların psikodinamik formülasyonlarını oluştururken dikkate alınmalıdır -sadece sosyal hiyerarşiler nedeniyle dezavantajlı durumda olanlar değil. Toplum genel olarak herkesin örtülü zihinsel süreçlerini güçlü bir şekilde etkiler. Ekolojik sistem modelini 20. Bölüm’de tekrar ele alacağız ve bu modelin yaşam öykülerini problemlere ve örüntülere bağlamamıza nasıl yardımcı olduğuna odaklanacağız.

Travma kritik

Genel nüfusla karşılaştırıldığında, ruh sağlığı uzmanlarına başvuran hastalarda fiziksel/cinsel istismar ve ihmal gibi erken yaşamda olumsuz olaylara yakalanma oranı daha yüksektir (Floen ve Elklit, 2007). Bu olaylar insanları yetişkinlikte depresyon, anksiyete, madde kullanım bozukluğu, yeme bozuklukları ve borderline kişilik gibi zorluklara yatkın hale getirebilir (Clemmons ve diğerleri, 2007; Cohen ve diğerleri, 2001; Edwards ve diğerleri, 2003; Green ve diğerleri, 2010; Kessler ve diğerleri, 1997; Lansford ve diğerleri, 2002; Van der Kolk ve diğerleri, 1994). Bu nedenle travmanın gelişim üzerinde büyük etkisi olabilir. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı hastalarla konuştuğumuzda bazen travma öyküsünü sormaktan çekiniriz. Hastalarımızın katlandığı korkunç şeyleri duymak son derece üzücü ve bunaltıcı olabilir. Soru sorarak onları üzmekten veya yeniden travmatize etmekten korkuyor olabiliriz ve bazen nasıl yanıt vereceğimizi bilemeyiz. Bununla birlikte, yalnızca travmanın gelişimin herhangi bir noktasında meydana gelip gelmediğini sormak değil, aynı zamanda bu travmanın o kişi için anlamını anlamaya çalışmak da önemlidir. Bu bilgiyi elde etmek için sorabileceğimiz soru türlerine örnekler aşağıda verilmiştir:

Başınıza gelenlerin bana anlatır mısınız?

Bu olay yaşanırken ne hissettiniz?

O dönemde olup biteni nasıl anlamaya çalıştınız? Şimdi nasıl anladınız?

Bu olay gerçekleştiğinde ya da sonrasında herhangi biriyle bu konu hakkında konuştunuz mu?

Bu deneyimin (travmanın) üzerinizde kalıcı etkileri olduğunu düşünüyor musunuz? Eğer öyleyse, bunlar nelerdir?

Bu deneyimin bugün kim olduğunuzu şekillendirdiğini düşünüyor musunuz? Öyleyse nasıl?

Deneyim, diğer insanlar hakkındaki düşüncelerinizi ve genel olarak hayat hakkındaki düşüncelerinizi şekillendirdi mi?

Hastalarımızın travma geçmişlerini dinlerken, olan bitene ilişkin bizim hislerimiz ile onların hisleri arasında ayrım yaparken dikkatli olmalıyız. Bir travma hikayesine “Aman Tanrım!” diye bağırarak verilen tepkiler, kendi duygularından kopmuş birini alarma geçirebilir. Öte yandan, “Bu zor olmuş olmalı” gibi nazikçe empatik değerlendirmelerde bulunmak, hastanın sizin onu dinlediğinizi ve anlamaya çalıştığınızı fark etmesine yardımcı olabilir.

Kronoloji önemlidir

Gelişimde, olayların ne zaman gerçekleştiği genellikle ne olduğu kadar önemlidir. Aynı olay yaşamın erken dönemlerinde meydana gelmişse, daha sonra meydana gelmiş olandan çok farklı bir etkiye sahip olabilir. Genel olarak, erken dönemdeki rahatsızlıkların daha sonra ortaya çıkanlara göre yaygın sorunlara neden olma olasılığı daha yüksektir. Örneğin, 1 yaşında birincil bakımverenden birkaç ay süreyle ayrılmak, 7 yaşında aynı uzunlukta bir ayrılığa göre muhtemelen daha fazla kapsamlı zorluklara neden olacaktır. Bir kişinin işleyişinin birçok yönünü etkiliyorsa, bir sorunun kapsamlı (global) olduğunu söyleriz ve daha az işlevi etkiliyorsa sınırlı (circumscribed) diyoruz. Örneğin bir kişi herhangi bir yakın ilişki kuramıyorsa, yaşadığı zorluk, çok sayıda yakın arkadaşı olan ancak yakın bir romantik ilişki kuramayan bir kişininkinden daha kapsamlıdır.

Kişinin sorunlarını ve örüntülerini anladığınızda, sorunlarının ne kadar kapsamlı olduğu hakkında da fikir sahibi olursunuz. Bu onların yaşam öykülerini keşfederken size rehberlik edebilir. Olayların zamanlaması çok önemli olduğu için yaşam öykülerini kronolojik olarak kavramsallaştırmanızı öneririz. Gelişimin aşamalarını 12-17. Bölümlerde kronolojik olarak tartışacağız.

Gelişim yaşam boyudur

Birçok insan için “gelişim öyküsü almak”, erken çocukluk döneminin dönüm noktalarının tarihini öğrenmek anlamına gelir. Bu kilometre taşları açıkça konuyla ilgili olsa da, gelişimin yaşam boyunca devam ettiğini hatırlamak önemlidir ve dolayısıyla tam yaşam öyküsü, doğum öncesinden kişinin tüm yaşanmış deneyimine kadar her şeyi içermelidir. İnsanlar yetişkinlik yıllarında birçok yönden büyür ve değişirler. Başarıları, kayıpları, travmaları, ayrımcılıkları, dezavantajları, hastalıkları, sonraki ilişkileri ve psikoterapötik deneyimleri vardır -bunların hepsi onların düşünme, hissetme ve davranma biçimlerini etkiler.

Gelişen/dönüşen geçmiş/tarih

Bir hastayla ilk tanıştığımızda, doğum öncesi maruz kalmalar, gelişimsel dönüm noktaları, birincil bakıcılarla ilişkiler, büyük travmalar, yaşamın ilerleyen dönemlerindeki ilişki kalıpları, kaynaklara erişim ve hastanın eğitim ve çalışma geçmişi hakkında temel bilgiler dahil olmak üzere, yaşam öyküsünün ana yönleri hakkında bir fikir edinmeye çalışırız. Bu, hastaya yönelik tedaviye rehberlik edecek bir başlangıç formülasyonu oluşturmamıza yardımcı olur. Ancak başlangıçta onlar hakkında her şeyi öğrenemeyiz. Her şeyi öğrenmek sadece çok uzun zaman almakla kalmıyor, aynı zamanda tedavi ilerledikçe hastalar yavaş yavaş hayat hikayelerinin yeni yönlerini ortaya çıkarıyor. Sonuç olarak, hastalarla ilk görüşmelerimizde gelişimin her yönünü sormamıza gerek yok VE birlikte çalışmamız boyunca bir hastanın yaşam öyküsüne ilişkin anlayışımızı geliştirmeye devam etmeyi hatırlamamız gerekiyor.

Yaşam öyküsü ne kadar kapsamlı olmalı?

12-17. Bölümler, genetikten yaşlanmayla ilgili konulara kadar yaşam öyküsüne kadar dair ayrıntılı bilgilerle doludur. Şunların hepsini yaşam öyküsüne dahil ettik:

• hastalarımız hakkında öğrenebileceğimiz bilgilerin kapsamı hakkında size fikir vermek
• çünkü ruh sağlığı profesyonelleri eğitimleri sırasında gelişim hakkında farklı şeyler öğrenirler
• size bu materyalin bir incelemesini sunmak için
• bilinçli ve bilinçdışı düşünce ve duyguların gelişimini etkileyen yaşam öyküsünün yönlerini vurgulamak

Ancak burada o kadar çok bilgi var ki, her hasta hakkında hepsini öğrenmemiz mümkün değil. Psikofarmakolojik tedaviler ve akut bakım ortamları gibi bazı klinik durumlarda (Beşinci Kısma bakınız), bu bilgilerin herhangi birini almak için çok az zamanımız olabilir. İster bireysel öğrenci ister eğitimci olun, lütfen bu bölümleri referans olarak kullanın. Okurken her yaşam evresinin önemli noktalarını vurgulamaya çalışın. Daha sonra zor bir dönem duyduğunuzda daha fazla ayrıntı kazanmanıza yardımcı olması için ilgili bölüme tekrar başvurabilirsiniz. Üçüncü Bölümün sonundaki “Bir araya getirmek” örneği, bir klinisyenin hastayı daha ayrıntılı olarak tanıdıktan sonra yazabileceği yaşam öyküsü türünü göstermektedir. Öte yandan Dördüncü ve Beşinci Kısımlarda pek çok kısa hayat hikayesi bulacaksınız. Belirli bir klinik durumda yaptığımız yaşam öyküsü incelemesinin türü, hastayla geçirdiğimiz zamanın yanı sıra tedavinin hedeflerine de bağlıdır. Klinik durumdan bağımsız olarak, psikodinamik olarak formüle etmek için kişinin yaşam yolculuğuna dair bir miktar fikir sahibi olmamız gerekir.

Şimdi 12. Bölüme ve yaşam öyküsünün başlangıcına geçelim.

Referanslar

1. Bronfenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 32(7), 513–531. https://doi.org/10.1037/0003-066x.32.7.513
2. Clemmons, J. C., Walsh, K., DiLillo, D., et al. (2007). Unique and combined contributions of multiple child abuse types and abuse severity to adult trauma symptomatology. Child Maltreatment, 12(2), 172–181.
3. Cohen, P., Brown, J., & Smaile, E. (2001). Child abuse and neglect and the development of mental disorders in the general population. Development and Psychopathology, 13(4), 981–999.
4. Edwards, V. J., Holden, G. W., Felitti, V. J., et al. (2003). Relationship between multiple forms of childhood maltreatment and adult mental health in community respondents: Results from the adverse childhood experiences study. American Journal of Psychiatry, 160(8), 1453–1460.
5. Floen, S. K., & Elklit, A. (2007). Psychiatric diagnoses, trauma, and suicidiality. Annals of General Psychiatry, 6(1)). https://doi.org/10.1186/1744-859x-6-12
6. Green, J. G., McLaughlin, K. A., Berglund, P. A., et al. (2010). Childhood adversities and adult psychopathology in the National Comorbidity Survey Replication (NCS-R) I:Associations with first onset of DSM-IV
   disorders. Archives of General Psychiatry, 67(2), 113–125.
7. Kessler, R. C., Davis, C. G., & Kendler, K. S. (1997). Childhood adversity and adult psychiatric disorder in the US National Comorbidity Survey. Psychological Medicine, 27(5), 1101–1119.
8. Lansford, J. E., Dodge, K. A., Pettit, G. S., et al. (2002). A 12-year
   prospective study of the long-term effects of early child physical maltreatment on psychological, behavioral, and academic problems in adolescence. Archives of Pediatric Adolescent Medicine, 156(8), 824–830.
9. Van der Kolk, B. A., Hostetler, A., Herron, N., et al. (1994). Trauma and the development of borderline personality disorder. Psychiatric Clinics of North America, 17(4), 715–730.

Doğuştan gelen özelliklerimiz: Ne ile doğduk? (12)

İlk yıllar (erken dönem) (13)

Orta çocukluk (14)

Geç/son çocukluk (15)

Ergenlik (Adolesan) (16)

Yetişkinlik (17)

Bir Araya Getirmek – Bir Yaşam Öyküsünü İNCELEME

Artık bir yaşam öyküsünü İNCELEME’ye hazırız. Bunu Nia için nasıl yapabileceğimize bir göz atalım:

Sunum

Nia, kendisini heteroseksüel ve Katolik olarak tanımlayan, yoğun bakım hemşiresi olarak çalışan, 25 yaşında bekar, Afro-Amerikan ‘cisgender’ bir kadındır. Giderek artan depresyon, kaygı ve “bazen keşke sadece uyuyabilseydim ve öylece uykuda kalabilseydim” gibi düşünceler gösteriyor; bunların hepsi ergenliğinden beri yaşamadığı belirtiler. Ölmek istemediğini söylüyor. Nia, üç ay önce annesinin daha sık aramaya başlayıp Nia’ya zihinsel ve fiziksel engelli babasına bakması için yalvarmasıyla başlayan “bir kara deliğe kaymayı” tarif ediyor. Nia 1-2 seneliğine yoğun bakım hemşireliğini bırakıp tüm hayatı boyunca hayalini kurduğu gibi gelişmekte olan bir ülkeye gidip orada çalışmayı planlıyordu, fakat şu anda kendisini burada kalıp ailesine destek olmak zorunda hissediyor. Gitgide artan bir şekilde gergin, yorgun, asabi hissediyor ama uyku ve iştah konularında zorluk yaşamıyor.

Yaşam öyküsü

Genetik ve prenatal gelişim

Nia, güneydeki bir eyalette ağırlıklı olarak Afrika kökenli Amerikalıların yaşadığı bir mahallede, başlangıçta evli olmayan bir anne babanın tek çocuğu olarak dünyaya geliyor. Annesinin hamileliği veya doğumuyla ilgili herhangi bir sorun olup olmadığını bilmiyor, ancak Nia’nın doğumundan sonra depresyon ve alkol bağımlılığı nedeniyle hastaneye kaldırıldığı için annesinin hamilelik sırasında içki içtiğini tahmin ediyor. Aynı zamanda anne tarafından birçok akrabada depresyon öyküsü var. Nia’nın babası, çocukluğu boyunca öfke kontrol sorunları nedeniyle sinirlilik geliştirmiş ancak 12 yıl önce kendisine Parkinson hastalığı teşhisi konulana kadar hiçbir zaman psikiyatrik tedaviye başvurmamıştı. Şu anda bilişsel açıdan engelli ve anti-Parkinson ilaçlarını kullanırken kronik olarak psikotik durumda.

Erken dönem (doğum-3 yaş)

Doğumdan kısa süre sonra Nia bakımı için anneannesine bırakıldı. Nia bunun annesinin hastaneye kaldırılmış olmasından dolayı olduğunu tahmin ediyor fakat neden bu sırada kendisiyle babasının ilgilenmediği konusunda emin değil. Büyükannesi ona sağlıklı, rahat, “kolay” bir bebek olduğunu, neredeyse hiç ağlamadığını ve genellikle diğer çocuklara yavaş ısındığını söyledi. Nia’nın büyükannesiyle geçirdiği erken çocukluk dönemine dair oldukça sevgi dolu anıları var ama bu yıllarda anne ve babasıyla ilgili çok az anısı var; büyükannesi ona tekrar bakabilmek için para biriktirmek için çok çalıştıklarını söylemişti.

Orta çocukluk (3-6 yaş)

Nia dört yaşındayken anne babası evlendi ve üçü birlikte babasının özel bir soruşturma şirketine katıldığı komşu kasabaya taşındı. Babası iyi bir geçim sağlıyordu ve ailesi rahat bir orta sınıf hayatı yaşıyordu. Ancak babası daha çabuk sinirlenen ve sert bir şekilde eleştiren, kapıları çarpan biri haline geldi, sık sık Nia’nın önünde annesine bağırdı, ona vurdu ve ara sıra Nia’yı kemerle tehdit etti. Nia çocukken babasından korktuğunu ve anne babası tartışırken dolaba saklandığını hatırlıyor. Annesini özellikle içki içtiği zamanlarda sinirli ve depresif biri olarak anımsıyor. Bir keresinde sarhoş olduğunda Nia’nın annesi ona “istenmeyen bir hamilelik” olduğunu ve Katolik olmasaydı kürtaj yaptıracağını söylemişti. Bu, Nia’ya ebeveynlerinin mutsuz ilişkisinin sebebinin kendisi olduğunu hissettirdi. Bu yıllara dair sahip olduğu tek güzel anılar ara sıra büyükannesiyle geçirdiği hafta sonları ve tatillerdi.

Geç çocukluk (6-12 yaş)

Nia’nın ebeveynleri onu anaokulundan itibaren tamamı kızlardan oluşan bir Katolik kilise okuluna yerleştirdi. Okuldaki öğrencilerin çoğu Afro-Amerikandı. Okulu çok sevdiğini ve okulun “hayatını kurtardığını” söylüyor. Utangaç ve terbiyeli olduğunu, rahibeler ve rahiplerle yakın ilişkileri olduğunu hatırlıyor. Çok az arkadaşı olmasına rağmen okuldan sonra çoğu gün evine gittiği yakın bir arkadaşı vardı. Nia, ortaokuldayken rahibelerden birinin ısrarı üzerine konfirmasyon derslerine başladı ve büyükannesiyle birlikte yaptığı gibi her Pazar ayinine tek başına gitmeye başladı. Babası ve annesi bu işe katılamayacak kadar meşgul olduklarını söyleyince, arkadaşının ailesi ona vaftiz ebeveyni olmayı teklif etti.

Ergenlik (13-19 yaş)

14 yaşındayken, Nia’nın ebeveynleri artık kilise okuluna paralarının yetmeyeceğini söyledi ve onu, Afro-Amerikan öğrencilerin azınlıkta olduğu büyük, karma bir devlet lisesine yerleştirdi. Eski okulundaki arkadaşlarını ve rahibeleri özlemişti ve Beyaz sınıf arkadaşları onun kıyafetleri ve saç stili hakkında yorum yapmaya başladıklarında ve ona kendilerinden daha az zekiymiş gibi davrandıklarında şaşırmıştı. Bu, önceki okulunda ve mahallesinde büyük ölçüde korunduğu açık ırkçılığa ilk maruz kalışıydı. Notları düştü ve intihar düşünceleri vardı. Kendini aç bırakmayı denedi ve bu şekilde 7 kilo verdi, fakat kimse fark etmediği için bunu yapmayı bıraktı. 10. sınıftayken bir antrenör onu basketbol takımına katılmaya teşvik etti ve kendisinin “yabancı gibi hissetmekten yıldız oyuncu gibi hissetmeye” geçtiğini söyledi. Kendini daha iyi hissetmeye başladı ve daha sağlıklı beslenmek için çaba gösterdi çünkü “takıma karşı bir sorumluluğu” olduğunu düşünüyordu. Annesi sporun “kadınsı olmadığını” söylese de sporu seviyordu. Partilere gitmekten kaçındı, kendini okul çalışmalarına ve atletizme verdi ve her ikisinde de başarılı oldu. Nia, 11. ve 12. sınıflar arasındaki yaz aylarında yerel bir hastanede gönüllü olarak çalıştı ve sonunda yardım mesleklerinde kariyer yapacağını fark etti. Geriye dönüp bakınca, babasının yeni ortaya çıkan Parkinson hastalığının kararını etkilemiş olabileceğini düşünüyor: “O ne kadar engelli olursa, ben de o kadar az öfkelendim. Korkutucu bir durumdan muhtaç ve acınası bir duruma dönüştü. Ayrıca annemin ona eziyet etmekten ne kadar keyif aldığını görmekten nefret ediyordum ve babamı korumam gerektiğini hissediyordum.

Erken yetişkinlik (18-23 yaş)

Üniversiteye başvurma zamanı geldiğinde Nia’nın annesi babasının sağlık sorunları ve maddi kaygılarla meşguldü. Ona, eğer üniversiteye gitmek isterse okul ücretini kendisinin karşılaması gerektiğini söyledi. Güçlü bir Siyah kadın olarak güçlü kimliğini pekiştirerek, kendisine tam burs sunan ve tarih boyunca Siyahların gittiği bir üniversiteye gitmeyi seçti. Kendini “yeniden evinde” hissetti ve okul çalışmalarına ve spora adadı. Bir kız öğrenci yurduna girmesine rağmen hafta sonu partilerine gitmeye çekiniyordu ve flört deneyimleri sınırlıydı. “Hayır’ı cevap olarak kabul etmeyen” erkeklerle çok sayıda kısa süreli ilişkisi oldu ama bunların hiçbiri bir yıldan fazla sürmedi. Nia başlangıçta tıp öncesi eğitimi görüyordu ancak babasının bakımına yardımcı olmak için eve sık sık gittiğinden dolayı “organik kimya ve fizik konusunda uzmanlaşmaya hiç zamanı olmadı” ve sonunda hemşireliğe geçti.

Geç yetişkinlik (23 yaş- günümüz)

Nia, çalışmaya başladıktan sonra “ölüm kalım anlarının zorluğu” nedeniyle yoğun bakım hemşireliğine yöneldi. Ayrıca ek olarak aldığı eğitimin, ağırlıklı olarak Beyazların bulunduğu eğitim hastanesindeki statüsünü korumasına yardımcı olduğunu hissetti. Hızla terfi aldı, tıp merkezinde liderlik ve öğretmenlik pozisyonları üstlendi; maaş artışları sayesinde ebeveynlerinin mali yüklerini ve sağlık faturalarını daha fazla üstlenebildi. Son birkaç yılda arkadaşlarından uzaklaştı, gelişigüzel flörtler yaşadı ve işine, ailesine ve kedisine odaklandı.

4. KISIM: Bağlama (LINK)

Giriş

Kitabın bu kısmına kadar problemleri ve örüntüleri nasıl tanımlayacağınızı ve danışanın tüm yaşam öyküsünü nasıl inceleyeceğinizi öğrendiniz. Artık kişinin en önemli alanlarına ve zorluk dönemlerine odaklanmak için tanımladığımız ve gözden geçirdiğimiz şeylere odaklanabilir ve bunları bir kişinin gelişimi hakkında hipotezler oluşturmak için bağlayabiliriz.

Gelişim ile ilgili organize edici fikirleri kullanarak BAĞLAMA

Bu hipotezleri oluşturmak için kişinin büyük zorlantılarını yaşam öyküsündeki kilit noktalara bağlamamız gerekir. Bu çok önemli bir adımdır; nedensellik hakkında hipotezler oluşturarak danışanın geçmişini bir formülasyona dönüştürdüğümüz noktadır. Bu önemli adım için gelişim ile ilgili organize edici fikirlere güveniyoruz. Bu organize edici fikirler, yaşam boyunca olup bitenlerin danışanlarımızda gördüğümüz sorunlara ve örüntülere nasıl yol açabileceğini kavramsallaştırmanın yollarıdır. Bunlar aşağıdaki gibi soruları yanıtlamamız yardımcı olurlar:

• Erken travma duygu düzenlemesi sorunlarına nasıl yol açabilir?
• Çocukluk çağındaki depresyon, benlik saygısı yönetimiyle ilgili sorunlara nasıl yol açabilir?
• Annenin yokluğu yetişkinlikte kişilerarası sorunlara nasıl yol açabilir?
• Dışlanmış bir grupta olmak nasıl benlik saygısı sorunlarına yol açabilir?
• Uyumlu bir anneye sahip olmak, birinin üniversitede ayrılıkla başa çıkmasına nasıl yardımcı olabilir?
• Bir ebeveynle aşırı yakın ilişki nasıl cinsel engellemelere yol açabilir?

Çok sayıda gelişimsel fikir, bir kişinin yaşam öyküsünü onun düşünme, hissetme ve davranış örüntüleriyle ilişkilendirmemize yardımcı olabilir. Her fikir, bir kişinin yaşadığı deneyimin (genetik ve çevre dahil) yetişkinlerde gördüğümüz sorunlara ve örüntülere nasıl yol açabileceğini açıklamanın farklı bir yolunu sunar. Sorunları ve örüntüleri öyküye etkisini düşünerek bağlayabiliriz:

• Travma
• Erken bilişsel ve duygusal zorlantılar
• Kültür ve toplum
• Çatışma ve savunma
• Başkalarıyla ilişkiler
• Benlik gelişimi
• Erken bağlanma modelleri

BAĞLANTI kurduğumuzda, bu organize edici fikirler arasında gezinir ve danışanın örüntüleri ile yaşam öyküsü arasında yararlı bağlantılar kurmamıza yardımcı olacak olanları seçeriz. Tek bir formülasyon için birden fazla fikir kullanabildiğimiz gibi, farklı fikirleri de farklı formülasyonlarda kullanabiliriz. 4. kısımdaki her bölüm, gelişimle ilgili bu organize edici fikirlerden birini sunar, böylece formülasyonlarınızı oluştururken arasından seçim yapabileceğiniz bir fikir kütüphanesine sahip olmaya başlayabilirsiniz.

Pek çok organize edici fikir var, nasıl seçeceğiz?

Gelişimle ilgili birçok fikir olduğu gibi, danışanın örüntülerini yaşam öyküsüne bağlamanın da birçok yolu vardır. Klinisyenin bunu psikodinamik formülasyonda yapma şekli, danışanın öyküsünü anlatma şekli ve klinik durumun ihtiyaçları dahil olmak üzere birçok değişkene bağlıdır. Bazı klinik durumlar, gelişime ilişkin belirli organize edici fikirler kullanılarak iyi bir şekilde açıklanabilir ve 4. kısmın her bir bölümünde bu tür durumları örneklerle özetliyoruz. Örneğin, duygu düzenlemede güçlük çeken iki kişiyi düşünün; biri istismarcı, diğeri ise erken dönem bipolar bozukluğu olan bir ebeveyne sahip. Zorluklarının benzerliğine rağmen psikodinamik formülasyonları gelişime ilişkin iki farklı düşünceyi gerektirebilir. Tercih edilen (popüler) bir fikir seçip başlamak yerine, TANIMLAMA ve İNCELEME’deki bilgilerle yola çıkmak ve ardından gelişimle ilgili fikirleri seçmek genellikle mantıklıdır. Gelişim ile ilgili bir fikre uygun olan bir şey bulmak için “öyküyü aramaktan” kaçınmaya çalışın; bu, formülasyonu çarpıtabilir ve 4. bölümde tartıştığımız gibi ön yargıya yol açabilir.

Psikodinamik bir formülasyon yazmak

Tüm psikodinamik formülasyonlar yazılı olmasa da TANIMLAMA, İNCELEME ve BAĞLANTI KURMA’yı öğrenirken bazı kronolojik hikayeler yazmaya çalışmanızı öneririz. Yazarken kişinin yaşamı boyunca meydana gelen olayların kişinin gelişimini nasıl etkilemiş olabileceğinin düşünün; örneğin, ilk yıllardan itibaren benlik saygısı ile ilgili sorunların ergenlikteki kimlik pekiştirmesini nasıl etkilemiş olabileceğini, birincil ikili ilişki sırasında güvenin pekiştirilmesinin daha sonraki bir travmaya nasıl yardımcı olabileceğini veya orta çocukluktan itibaren rekabetle ilgili sorunların kişinin erken erişkinlikte kariyer gelişimini nasıl etkilemiş olabileceğini düşünün. Odak noktalarınızı özetleyen bir özet ile başlayın, ardından kişinin her yaşam evresinde nasıl geliştiğine dair yorum yapmaya çalışın. 4. kısmın sonunda, iki terapistin tam psikodinamik formülasyonları nasıl “bir araya getireceğini” tartışırken dinleyebilir ve ardından hikayeleri okuyabilirsiniz.

“Marco’nun benlik saygısı sorunları hem kronik duygudurum bozukluğundan hem de babası tarafından kabul edilmemesinden kaynaklanıyordu.”

cümlesi şu cümleden oldukça farklıdır:

“Marco’nun hem yaşam boyu süren bir moral bozukluğu geçmişine hem de babasının sürekli olarak kendisini aynalamada eksik kalmasına ilişkin raporu, bunların benlik saygısını sürdürme ve yönetmede yaşadığı zorlukların gelişmesine katkıda bulunmuş olabileceği izlenimini uyandırıyor.”

İkinci ifade, Marco’nun benlik saygıyla ilgili yaşadığı zorluklar ile geçmişinin unsurları arasındaki bağlantıların kanıtlanmış gerçekler değil, hipotezler olduğunu açıklığa kavuşturuyor.

Zaman içinde gelişime ilişkin fikirleri kullanma

Formüle etme konusunda rahatlık kazandıkça, gelişimle ilgili farklı fikirleri her zaman bilinçli olarak düşünüp uygulamayacaksınız. Otomatik olarak danışanlar hakkında düşünme şeklinizin bir parçası haline gelecekler. Bununla birlikte, formüle etmeyi öğrenirken, bireyin gelişimi hakkında hipotezler oluşturmada hangilerinin size en iyi şekilde yardımcı olabileceğine karar vermek için her danışanla birlikte tüm bu organize edici fikirleri dikkatlice değerlendirmenizi öneririz.

Bağlama tedaviye yön verir

Yetişkin danışanlarımızın sorunlarını ve örüntülerini yaşam öykülerine bağlama şeklimiz tedavimize yön veriyor. Sorunları erken travmaya bağlarsak hastalarımızın travmatik deneyimlerini anlamalarına ve bozulan gelişimlerini onarmalarına yardımcı olmalıyız. Sorunları bilinçdışı çatışmalara ve savunmalara bağlarsak, hastalarımızın stresle başa çıkmanın daha faydalı yollarını geliştirmelerine yardımcı olmalıyız. Sorunları kültürün ve toplumun etkilerine bağlarsak, hastalarımızın toplumun kendileri hakkındaki olumsuz görüşlerini nasıl içselleştirdiklerini ve bunları kendilerinden nasıl ayırabileceklerini anlamalarına yardımcı olmalıyız. Sorunları başkalarıyla olan ilişkilere bağlarsak hastalarımızın yeni ilişki şablonları geliştirmelerine yardımcı olmalıyız. Formülasyonlarımız tedavi hedeflerimize, danışanlarımızı dinleme şeklimize ve müdahalelerimizi seçme şeklimize rehberlik eder (bkz. Bölüm 3). Genel olarak danışanlarımıza şu şekilde yardımcı olabiliriz:

• Gelişimlerinin veya işlevlerinin sorunlu bir yönünün farkına varmalarını sağlamak
• Daha tatmin edici yeni işleyiş yolları geliştirmelerine yardımcı olmak.

4. kısımdaki bölümlerin her birinde her ikisini de nasıl başaracağımızı tartışıyoruz.

Kısmın devamında

4. kısmın her bölümünde gelişime ilişkin bir organize edici fikir göstereceğiz. Özet olarak:

• Organize edici fikrin temelleri
• Organize edici fikrin özellikle faydalı olduğu klinik durumlar
• Fikrin kullanıldığı örnek bir formülasyon
• Söz konusu fikre bağlanmanın tedaviyi yönlendirme yolları

Bu bölümlerdeki örnek formülasyonlarımızın daha önce üzerinde durulmuş olan AÇIKLAMA ve İNCELEME bölümlerini sunduğunu ve bu nedenle yalnızca büyük zorlantıları ve temel gelişim noktalarını içerdiğini unutmayın. Şimdi gelişimle ilgili ilk organize fikrimize geçelim: sorunları ve örüntüleri travmaya bağlamak.

Travma (18)

Erken Dönem Bilişsel ve Duygusal Zorluklar (19)

Kültür ve Toplumun Etkileri (20)

Çatışma ve Savunma (21)

Ötekilerle İlişkiler (22)

Kendiliğin Gelişimi (23)

Bağlanma (24)

Bir Araya Getirme – İş Birliğiyle Psikodinamik Formülasyonlar Oluşturmak için BAĞLANTI KURMA

Artık TANIMLAMAYI (DESCRIBE), GÖZDEN GEÇİRMEYİ (REVIEW) ve BAĞLANTI KURMAYI (LINK) öğrendiğinize göre, iki terapistin hastalarıyla işbirliği içinde ilk psikodinamik formülasyonları oluşturmasını dinleyelim. 52 yaşında beyaz bir kadın olan ilk terapist, hasta Mike’ı dört seans boyunca gördü. Terapistin nasıl olduğunu duyacağız

• Mike’ın ilk yorumlarını dinler
• Sorunları ve örüntüleri TANIMLAR
• Yaşam öyküsünü GÖZDEN GEÇİRİR
• Sorunları ve örüntüleri yaşam öyküsüne BAĞLAR
  • TANIMLAMA ve GÖZDEN GEÇİRME yoluyla öğrendiklerine odaklanmak
  • organizasyonla ilgili fikirlerin seçilmesi.
• Bir ön formülasyonu paylaşır
• Formülasyonun tedaviyi nasıl yönlendireceğini düşünür

Mike’ı tanıyalım:

Sunum

Mike, 32 yaşında Afrikalı-Amerikalı bir adam ve terapiste şunları söylüyor: “Kız arkadaşım biriyle konuşmamın iyi bir fikir olacağını düşündü. İş beni bunaltıyor. Orada durumum iyi değil ve nedenini bilmiyorum.” Üniversiteden beri aynı firmada finans alanında çalışan Mike, birkaç yıldır “gerçekten iyi iş çıkardığını, doğru yolda” olduğunu ancak son altı ay içinde, kendisini olumsuz yönde etkileyen birkaç “kötü eleştiri” aldığını belirtiyor. Alanında gerçekten başarılı olmak için “gerekli olana sahip” olup olmadığını sorguluyor. “Depresyondan ziyade kafamın karıştığını söyleyebilirim” diye açıklıyor. “Eskiden eğlenceliydi; şimdi sadece hareketlerden geçiyormuşum gibi hissediyorum. Ve gecenin bir yarısı bunu düşünerek uyanıyorum.” Yöneticilerinin, anlaşmaları tamamlama konusunda yeterince agresif olmadığını ve “bir sonraki aşamaya” geçmek istiyorsa daha fazla “öldürücü içgüdüye” ihtiyacı olduğunu özellikle söylediğini söylüyor. Firmasındaki az sayıda siyahi insandan biri olarak, iş arkadaşlarının “toplumsal huzursuzluk hareketinin yalnızca piyasayı etkilediği ölçüde önemliymiş gibi davranması” nedeniyle son iki yılın “zorlayıcı” geçtiğini söylüyor. 30 yaşındaki Afro-Amerikalı kız arkadaşı Jackie’nin çok başarılı bir yönetim danışmanı olduğunu ve “yönetim engellerini aşmakta hiçbir zorluk yaşamadığını” söylüyor. “Kendimi aşmam ve olmam gereken başarılı adam olmam gerektiğini söylüyor,” diye içini çekiyor. “İşte buradayım.”

TANIMLAMA (DESCRIBE)

Sorun

Yaşam boyu akademik ve profesyonel başarının ardından Mike, yakın zamanda ve ilk kez işyerinde olumsuz eleştiriler aldı. Gözden geçirildiğinde yeterince agresif bir yaklaşım sergilemediğini gösteriyor. Bu onun iş konusunda “üzgün” hissetmesine ve işin zevkli olmadığını hissetmesine yol açtı.

Örüntüler

Terapist daha sonra Mike’ın örüntülerini kendilik, ilişkiler, uyum sağlama, biliş, değerler ve çalışma ve oyun açısından tanımlar.

Kendilik

Kendini algılama (self-perception) açısından Mike kendisinin akıllı ve çalışkan olduğuna ve bu noktaya kadar profesyonel olarak iyi iş çıkardığına inanıyor gibi görünüyor. Kendini sevgi dolu bir oğul, erkek kardeş ve ortak olarak tanımlıyor. Mevcut durum göz önüne alındığında, özgüven darbelerine kendini suçlama ve kendinden şüphe duymayla tepki veriyor gibi görünüyor. Bir Afrikalı-Amerikalı olarak kimliği kararsız görünüyor; Mike kendisinin ve ailesinin yaptıklarından açıkça gurur duyuyor, ancak genel olarak Afrikalı-Amerikalı topluluğuyla özel bir bağlantısı yok.

İlişkiler

Mike’ın kız arkadaşıyla oldukça güvenli bir ilişkisi var gibi görünüyor, ancak evlilik konusunda neden emin olmadığı konusunda net değil. Ebeveynleriyle yakın ve güvene dayalı bir ilişkisi var gibi görünüyor, ancak üniversite yıllarından bahsederken, suçluluk ve utanç nedeniyle bazı zorluklarını – özellikle de ırksal gerilimlerle ilgili olanları – paylaşmadığını söylüyor. (“Benim için çok şey feda ettiler; sorunları duymalarına gerek yoktu.”) Karşılıklılık açısından, kendisi küçük kız kardeşi ve kendisinden küçük kuzenleri için hazır ve istekli bir akıl hocası ve kız arkadaşına ve onun kariyerine ilgi duyduğunu ifade ediyor. Genellikle kendisinden daha genç olan ve ona “ağabey” gözüyle bakan arkadaşları var. Jackie ile cinsel ilişkisinden keyif alıyor ve “Ne istediğini biliyor” diyor ve flört ve cinsel aktivite açısından “oyuna geç kaldığını” hissettiği için Jackie’nin kendisine olan ilgisini ifade etmesinden memnun.

Uyum Sağlama

Mike dayanıklılığıyla gurur duyuyor ve ebeveynlerinin onu stresle başa çıkma konusunda “iyi eğittiğini” söylüyor. Sloganının “Çok çalışın ve sakinliğinizi koruyun” olduğunu söylüyor. Yaşamındaki bazı stresli anlara rağmen, uzun süreli depresyon ya da kaygı yaşamamış ve bu nedenle kendisine faydası olan yüksek fayda sağlayan başa çıkma stratejileri kullanmış gibi görünüyor. Strese aşırı duygusallık göstermeden tepki verme eğilimindedir; Mike sorunlar üzerinde düşünmeyi ve engelleri “öğrenme deneyimleri (learning experiences)” olarak ele almayı sevmektedir.

Biliş

Okulda her zaman başarılı olan, burs kazanan ve onur derecesiyle mezun olan Mike, akademik açıdan yeteneklidir ve öğrenmekten keyif alır. Ekipleri yönetmede ve işyerindeki sorunları yaratıcı bir şekilde çözmede usta olduğunu anlatıyor. Mike başkalarının duygularıyla ilgileniyor ve başkalarının nasıl düşündüğünü hayal edebiliyor ve dolayısıyla zihinselleştirme yapabiliyor gibi görünüyor. Duygularını yönetme yeteneğinden (ki bu onu bazı bilinçdışı duygulara erişmekten alıkoyabilir) ve “yolda kalmaktan” (yani dürtüsel olmamaktan veya riskli davranışlarda bulunmamaktan) gurur duymaktadır.

Değerler

Mike, kendi ailesinin yanı sıra gelecekte sahip olmayı umduğu aileyi de içeren aileye değer veriyor. Mali açıdan rahat olmak onun için önemli: “Başkalarına bağımlı olmak zorunda kalmamak ve çevremdeki herkese bakabilmek için bankada yeterince param olsun istiyorum.” Mike aynı zamanda mesleğindeki kişiler tarafından da saygı görmek istiyor. Tüm bunlar, mentorluk rollerini üstlenme eğilimine ve “nokta atışı” olmaktan duyduğu gurura ek olarak, onun toplum yanlısı davranışlara olan eğilimini ve güçlü, hatta belki de sert bir içsel doğru ve yanlış anlayışını ortaya koyuyor.

İş ve Oyun

Mike işinden keyif alıyor ve son birkaç aydır işin zorluklarından da keyif alıyordu. Ailesiyle vakit geçirmekten hoşlanıyor ancak ücretli izinleri olduğunda çoğu zaman dinlenmekte zorluk çekiyor.

GÖZDEN GEÇİRME (REVIEW)

Genetik ve doğum öncesi gelişim

Mike iki çocuğun en büyüğüdür. Ailesinin her iki tarafından da büyükanne ve büyükbabasının Büyük Göç sırasında kuzeye taşındığını ve ebeveynlerinin Ortabatı’daki bir sanayi şehrinde birbirine yakın büyüdüğünü söylüyor. “Bunun hakkında konuşmadık ama büyükannem ve büyükbabamın Siyah insanlara korkunç şeyler yapıldığını gördüğünü biliyordum” diye anlatıyor. “Annem-babam ve anneannem bana, biz Siyahların, Beyazlardan daha çok çalışmamız ve daha çok dua etmemiz gerektiğini öğretti.” Ailesi ayrı okullara gitti ve liseden mezun oldu. Üniversite için paraları olmadığı için evlendiler ve başarılı oldukları sağlam işler buldular. “Annem ve babam inanılmaz derecede güçlü insanlar. Babamın lisede birkaç çılgın arkadaşı vardı ama annemle tanıştıktan sonra sanki hayatları buna bağlıymış gibi o sıra evle ilgilendiler. Ve öyle oldu.” Ailenin her iki tarafında depresyonun yanı sıra uyuşturucu ve alkol kullanımını da inkar ediyor.

İlk yıllar (doğum – 3 yaş)

Mike, anne ve babasının her ikisinin de yirmili yaşlarında olduğu dönemde doğmuştu. Akranları tarafından çok sevilen babasının, yerel bir sendika lideri olarak yükseldiği çelik fabrikalarında güvenli bir işi vardı. Annesi evin bakımını titizlikle üstleniyordu ve kilise topluluğunun aktif bir üyesiydi. Yaşamının ilk dönemlerine ilişkin hikayelerin onun “asla ağlamayan” “kolay bir bebek” olduğunu gösterdiğini söylüyor. “Annem beni şahin gibi izledi” diyor. “Hiçbir zaman hiçbir yerde yalnız olmadım. Annemle babam dünyanın tehlikeli olduğunu biliyordu ve bunu küçük yaşlardan beri bilmemi sağladı.”

Orta çocukluk (3-6 yaş)

“Annemin gözbebeği olduğumu söylemek bunu hafife almak olur” diyor. “Ayı astığımı sandılar. Her fotoğrafta gülümsediğimi ve kiliseye giderken iyi giyindiğimi gösteriyorum.” Mike, babasının onu sendikanın softbol maçlarına götüreceğini söylüyor. “Ben takımın maskotuydum” diye anımsıyor. “Ama oyunu hiç sevmedim. Çoğunlukla sığınakta resimli kitaplar okurdum.” O iki yaşındayken küçük kız kardeşi doğdu. “İkimize de ‘Evet hanımefendi’ ve ‘Hayır hanımefendi’ demeyi öğretildi; bugün bile bunu hâlâ yapıyorum ve bu insanları gerçekten rahatsız ediyor. Hafta içi tatlı yok, okuldan hemen sonra ödevler yapılıyor, hasta olan kilise üyelerine yemek götürmek için annemle birlikte dolaşılıyor.” “Sevgi dolu bir aile olmasalar da” anne babasının birbirini sevdiğini bildiğini söylüyor.

Geç çocukluk (6-12 yaş)

Mike ve kız kardeşi, ağırlıklı olarak Afro-Amerikan ve Latin kökenlilerin yaşadığı mahalledeki devlet okuluna gidiyordu. Anaokulunda okumayı öğrenerek ve standart testlerde son derece iyi puanlar alarak hemen başarıya ulaştı. “Kız kardeşimin durumu daha az iyiydi, bu da aileme acı veriyordu” dedi. “Babam oldukça açıktı; okul çıkış ve yukarı çıkış yoluydu. Benimle inanılmaz derecede gurur duyuyordu. Bana kızdığı tek an benim ‘gaklama’ dediği şey olduğumu düşündüğü zamandı. ‘Kendi şeridinde kal’ derdi, ‘Çok çalışın ama kimseden daha iyi olmadığınızı unutmayın. Dikkatleri üzerinize çekmenize gerek yok.’” Mike’ın arkadaşları vardı ve bunların çoğu kilise üyelerinin çocuklarıydı. “Annem ve babam arkadaşlarımı inanılmaz derecede dikkatli bir şekilde taradılar. ‘Kötü etkilerin’ herhangi bir şekilde sızma etkisi yaratması ile ilgilenmiyorlardı.”

Ergenlik (13-18 yaş)

Mike, babasının sendikası sayesinde kendisini lise için seçkin bir hazırlık okuluna gönderen bir programa girebildi. Orada ilk kez ırk nedeniyle ötekileştirildi. “Fırsat için son derece minnettarım ve oradaki eğitimin kalitesi, alacağımdan çok daha iyiydi. Ama sosyal açıdan zordu.” Bazen okuldan sonra sınıfındaki beyaz çocuklar tarafından “sertleştirildi”, “dik durdu ve bunu kabul etti” ve asla karşılık vermedi. Anne babasına bu zorbalıktan hiç bahsetmemişti; onu okula göndermek için o kadar çok fedakarlık yapmışlardı ki, bundan korunmayı hak ettiklerini düşünüyordu. Okuldaki bir avuç “azınlık çocuğundan” biriydi, flört etmeyi bile denemedi ve okulun sosyal etkinliklerinin çoğundan kaçındı. “Annemle babam da benim mahallede flört etmemi istemedi” dedi, “bu yüzden şansım yaver gitti. Çalışmak için daha fazla zaman var sanırım.” Akademik olarak yükseldi ve özellikle beşeri bilimler alanında öğretmenlerinden övgüler aldı. Aynı zamanda kız kardeşinin yerel devlet lisesinde sorunları vardı ve hatta bazı “şüpheli” arkadaşları bile vardı. “Ona ödevlerinde yardım etmek için saatler harcadım” diye anımsıyor. Rehberlik danışmanlarının yardımıyla, farklı ırklardan öğrencilere eğitim verdiği bilinen küçük bir liberal sanatlar kolejine kabul edildi ve daha fazla sendika bursunun yardımıyla ilk kez evden ayrıldı.

Genç yetişkinlik (18-23 yaş)

Onun küçük liberal sanatlar okulu “gerçek dünya için değil, benim için mükemmeldi.” İlk kez flört etti ve kadınların “güven verici bir şekilde kendilerinden emin olduklarını, en azından ne yapacaklarını bildiklerini” gördü. Hafta sonları sık sık evdeydi ve yaz aylarında finans alanında staj yapmak üzere işe alınmaya başladı. “Ofislerin enerjisini sevdim. Buraların gerçekten başarılı olabileceğim yerler olduğunu düşündüm. Ayrıca aldığımız daireleri ve dışarıda yenen öğle yemeklerini de çok sevdim. Farklı bir hayat gördüm ve bunu istedim. Doğru kıyafeti giydiğim ve firmaya para kazandırdığım sürece Siyah ya da Beyaz olmamın bir önemi olmayacağını hissettim. Bu çok heyecan vericiydi.” Evde olmadığı sürece kiliseye gitmeyi bıraktığını ancak ailesine söylemediğini söylüyor.

Geç yetişkinlik (23 yaş – günümüz)

Onur derecesiyle mezun olduktan sonra Mike, firmasında analist olarak işe başlama teklifini kabul etti. Grubunda başarılı oldu, 24 saat çalıştı ve üstleri tarafından değer gördü. Çok az zamanı olmasına rağmen flört etti ve 28 yaşında Jackie ile bir arkadaşının düğününde tanıştı. “Ailesi gibi Siyah insanlarla hiç tanışmadım” diye belirtiyor. “Lisede tanıştığım zengin beyazlara benziyorlardı. Büyükbabası üniversiteye gitti ve çok para kazandı; anne ve babasının her ikisi de yüksek lisans derecesine sahip. Siyahi insanların sahip olabileceğini bilmediğim bir özgüvene sahip.” Üç yıllık flörtün ardından birlikte yaşamaya başladılar; ancak annesine söylememişti ve sürekli evlenme teklif etmeyi düşünüyordu. “Bunu neden henüz yapmadığımı bilmiyorum. İstiyorum ama bir şey beni engelliyor. Kafam karıştı.” En iyi arkadaşı üniversitedeki beyaz oda arkadaşıdır ve siyah odaklı profesyonel ağlara katılma tekliflerini rutin olarak geri çevirir.

BAĞLANTI KURMA (LINK)

Mike’ın en büyük zorluk yaşadığı alan uyum sağlamak. Saldırganlıktan kaçınmaya çalışırken, muhtemelen iddialı olma yeteneğini engellemiş, bu da ona iş, kimlik ve hatta belki de ilişkisi konusunda zorluk çıkaran çatışmalara yol açmıştır. Bu büyük olasılıkla bilinçdışı/bilinçsiz (unconscious) bir çatışmayla ilgilidir; iddialı olmak ister ancak saldırganlıktan korkar ve bunun tehlikeli olduğuna inanır. Beyaz bir toplumda Siyah bir kişi olarak saldırgan olmakla ilgili olan bu inanç, yalnızca ebeveynleri tarafından benimsenmez. Ama tüm topluluğu tarafından ve muhtemelen yapısal ırkçılıkla ve (ailesinde ve toplumunda) travmanın nesiller arası aktarımıyla bağlantılıdır. Ayrıca Mike’ın idealleştirdiği ve fazlasıyla aştığı babasıyla olan özel ilişkisi de bu duruma katkıda bulunmuş olabilir.

Beyaz şiddetin ve sistemik baskının travmasını yaşayan bir ailede ve toplulukta doğan Mike, ebeveynlerinin genel olarak topluma karşı korku ve ihtiyatlılığını miras aldı ve içselleştirdi. Girdiği son derece güvenli ortam onu beslerken aynı zamanda onu dış tehlikelerden koruyan bir kale gibiydi. Onun rahat mizacı, ailenin “kendi şeridinde kal” emrini doğal bir uyum haline getirmesine yardımcı oldu. Yakın çevresindekilere ve topluluk çevresindekilere kesin olarak güvenmeyi ve ötesindekilere karşı dikkatli olmayı öğrendi.

Orta çocukluk, idealize ettiği babasıyla ilişkisinin güçlenmesini sağlarken, babasının üstün yetenekli oğluyla hem gurur hem de kaygı göstermesi nedeniyle saldırganlık konusundaki çatışmanın tohumlarını ekiyordu. Mike’ın babasının saldırganlıktan ve “böğürmekten” kaçınmaya yönelik açık tavsiyesi muhtemelen hem Beyaz bir dünyada saldırgan Siyah adamların başına ne geleceğine dair korkularıyla, hem de bir oğlunun onu geçmesine ilişkin kendi bilinçdışı çatışmalarıyla ilgilidir. Mike ikisini de içselleştirdi ve birbirlerini güçlendirdiler. Mike, annesi tarafından çok sevilmiş gibi görünüyor, ancak aynı zamanda ebeveynlerinin birbirlerine olan görünürdeki sevgisinin de iyi sınırları vardı. Mike, kız kardeşine yönelik her türlü rakip duyguyu bakıcılık ve akıl hocalığı yoluyla halletmiş (yani yüceltmiş) gibi görünüyor – bu muhtemelen hayatı boyunca birçok ilişkide kendini böyle göstermiştir.

Çocukluğunun ilerleyen dönemlerinde Mike için bir büyüme dönemi oldu; yeteneklerinin öğretmenler tarafından hızla takdir edildiğini fark etti ve her türlü öğrenmeden keyif aldı. Doğası gereği kitap tutkunu olduğundan, babasının en sevdiği eğlence olmasına rağmen spordan kaçındı. Bu onun saldırganlıkla bağlantı kurma yeteneğini de karmaşıklaştırmış olabilir. Anne babasının korumacılığı göz önüne alındığında, bu süre zarfında akran ilişkileri bulmakta zorluk çekmiş olabilir, bu da ergenlik döneminde yaşadığı sosyal zorlukların habercisi olabilir.

Korunaklı ama oldukça huzurlu erken yaşamının aksine, ergenlik Mike için zor bir dönemdi çünkü ilk kez açık ırkçılıkla ve ırksal şiddete maruz kalmıştı. Mesaj karmaşıktı; Beyaz dünya aynı zamanda fırsatlarla dolu bir mayın tarlasıydı. İşin püf noktası nereye adım atacağını bilmekti. Ne pahasına olursa olsun saldırganlıktan kaçınmak üzere eğitilen Mike kavga etmedi. Bu onu dışarıdan güvende tuttu ve babasını idealleştirmeye devam edebilmesini sağladı, ancak iddia geliştirme yeteneğini engelledi. Beyazların çoğunlukta olduğu bir ortamda yaşamak, hem akranları hem de romantik ilişkiler açısından sosyal olarak gelişmesini de engelledi. Hem beyaz ağırlıklı bir çevrede bulunması hem de bu ortamdaki içsel duruşunun onu genel olarak Siyah toplumla ilgili güçlü bir kimlik oluşturmaktan alıkoymuş olması muhtemeldir. Beyazların çoğunlukta olduğu küçük bir üniversiteyi seçmesi onun akademik olarak gelişmesine yardımcı oldu, ancak yine de açık ırksal saldırganlık karşısında kendini güçlü hissetmesine yardımcı olmadı.

Mike’ın son derece kendine güvenen kadınlara olan ilgisi, aslında saldırgan olmasına gerek kalmadan kendisini güce bağlama çabası olabileceği gibi, bilinçdışı/bilinçsiz (unconscious) bir şekilde birliktelik yoluyla güçlenmeye yönelik bir girişim de olabilir. Bu hem iş rolünde hem de cinsel açıdan kendini gösterdi.

Toplum içinde güçlü ama Beyaz dünyada zayıf görülen babası ile tüm dünyada güçlü görülen Jackie’nin ailesi arasındaki bölünme (the split/bölme), saldırganlıkla ilgili kendi iç çatışmasının -Siyah bir adam olarak kimliğiyle ilgili kafa karışıklığından- dışsallaştırılmasıdır ve odak noktası olarak hizmet edebilir.

Mike’ın Beyaz dünyada saldırgan olmadan güçlü olma arzusu onu finansa yönlendirdi; burada sıkı çalışmanın, adanmışlığın ve sadakatin başarıya yol açacağını hayal etti. Ancak belli bir noktada, belki de kısmen işyerindeki ırkçılık ve ayrıca kendi kişisel tutumu nedeniyle daha fazla ilerlemekte zorluk yaşadı.

Kız arkadaşının istediği kadar güçlü olamayacağını hissetmesi ve belki de Beyaz bir dünyada Siyah çocuklara güçlü bir baba olma konusundaki korkuları nedeniyle evlilikle ilgili çatışması bununla da ilgili olabilir.

Şimdi, 45 yaşındaki beyaz bir adam olan ikinci bir terapistin Willa ile tanışmasını takip edelim:

Sunum

Willa, kendini heteroseksüel olarak tanımlayan ve kendisini grafik tasarımcı olarak geçindiren (support) 28 yaşında beyaz bir kadındır. Altı aylık erkek arkadaşı David’le yaşadığı “büyük kavga”nın ardından depresyona girdiğini söyleyerek kliniğe başvuruyor. Willa, kendisinin ve David’in son birkaç haftadır zorluk yaşadıklarını, bunun da başka bir şehirdeki iş görüşmesine gittiğinin duyurulmasıyla hızlandığını söylüyor. Willa, David’in kendisini terk etmesinden “korktuğunu” ve onu hala sevdiğinden “emin olmak” için ona her saat mesaj atmaya ve aramaya başladığını söylüyor. Üç gün önce David’in dairesinde tartışırken Willa, birlikte kalacaklarına dair David’in “garantisini” alana kadar “ayrılmayı reddettiğini” söyledi. David polisi aramakla tehdit ettikten sonra nihayet ayrıldı. O zamandan beri kendini “çılgınca” hissediyordu, işe gitmedi, yataktan zar zor kalktı ve iştahı çok azdı. Bir iş arkadaşının kendisine mesaj atması ve durum hakkında birisiyle konuşmasını önermesi üzerine kliniği aradı.

TANIMLAMA

Sorun

Willa birkaç gündür aşırı uyuyor, iştahı azalıyor ve erkek arkadaşıyla çalkantılı bir kavgadan sonra yataktan kalkamıyor. Bu belirtiler bu kısımdan (episode) önce mevcut değildi. Çift, Willa’nın erkek arkadaşının onu terk edebileceği korkusu nedeniyle birkaç haftadır onunla tartışıyor.

Örüntüler

Terapist daha sonra Willa’nın kalıplarını benlik, ilişkiler, uyum sağlama, biliş, değerler ve iş ve oyun açısından tanımlar.

Kendilik

Willa’nın bu alanda güçlü yönleri ve zorlukları var. Kendisinin iyi bir tasarımcı olduğuna inanıyor ve işi hakkında ne büyüklenmeci ne de kendini küçümseyen, yaratıcı yetenekleri hakkında makul kendilik algısına (self-perception) sahip görünüyor. İş yerinde, başkalarının işini eleştirmesi gibi özgüven tehditleriyle (self-esteem threats) aşırı duygusallaşmadan genellikle başa çıkabiliyor. Ancak romantik ilişkilerinde reddedilmeyle ilgili özsaygı tehditlerine sıklıkla büyük kaygı ve korkuyla karşılık verir. Bir tasarımcı olarak kimliği (identity) güçlü ama başka güçlü kimlikleri yok. Yakında evlenmesi gerektiğine ve bekar bir kadın olmanın “yeterli olmadığına” dair “acil hissettiren” (urgent) bir duyguya sahip.

İlişkiler

Willa’nın kişisel ilişkilerine genellikle güven eksikliği (lack of trust), hızlı ama yüzeysel bir yakınlaşma (intimacy) ve ardından gelen yabancılaşma, zayıf bir kendilik ve öteki duygusu (poor sense of self and other), empati eksikliği (lack of empathy) ve güvenlik eksikliği (lack of security) damgasını vuruyor. Bu özellikle romantik ilişkilerinde geçerlidir. Örneğin, David tarafından rahatlatılma ihtiyacının yarattığı baskı, onun duygularını ve onun durumu algılama biçimini dikkate almasını engelledi.

Uyum Sağlama

Willa farklı durumlarda farklı savunmalar (defenses) kullanıyor. İş yerinde mizah ve aşırı duygusallık gibi savunmaları kullanıyor. Ancak kişisel ilişkilerinde bölme, yansıtma, idealleştirme ve eyleme dökme gibi maliyeti daha yüksek olan savunmaları (defenses that a higher cost) kullanma eğilimindedir. Uyum sağlama tarzı duyguları vurgulama (emphasize emotions) ve esnek olmama (inflexible) eğilimindedir.

Biliş

Willa prestijli bir tasarım okulundan yüksek notlarla mezun oldu. Bir grafik tasarımcı olarak yeteneğinden ötürü övüldü ve aynı zamanda lisedeki standart sınavlarda da iyi puanlar aldı. Bu nedenle yetenekli görünüyor ve muhtemelen zekidir (intelligent). İş yerinde bir ekiple işbirliği yapıyor, sorunları çözebiliyor (solve problems) ve yaratıcı (creative) olabiliyor. Ancak romantik ilişkilerinde zihinselleştirmede (mentalizing) büyük zorluk yaşıyor ve özellikle kendi üzerine düşünmüyor (kendi üzerine düşünmüyor). Ayrıca, kişisel ilişkileri bağlamında, duygularını yönetmekte (managing her emotions) güçlük çekiyor; bu, David’e karşı kaygısıyla “ortaya çıkamadığı” zamanlardaki davranışlarından da açıkça görülüyor. Bu durum onun erkek arkadaşına karşı dürtüsel davranmasına (örn. sürekli arama ve mesaj gönderme) yol açsa da, dürtülerini maddelerle veya iş yerinde kontrol etmekte zorluk çekmiyor. Duyusal düzenlemede (sensory regulation) zorluk bildirmiyor.

Değerler

Söylediğine göre Willa, vergi ödemek ve sıraya girmek gibi şeyler yapıyor gibi görünüyor, bu da onun bağlı olduğu doğru ve yanlış için bir sisteme (system for right and wrong) sahip olduğunu gösteriyor. Bu aynı zamanda değerlendirme oturumları için hemen ödeme yapılmasında da geçerliydi. Daha sonraki bir seansta, davranışlarını kontrol etmesi zor olsa da, erkek arkadaşına eziyet ettiği için kendini suçlu hissettiğini bile dile getirdi. Bir seansta “Daha iyisini hak ediyor” diyor. Tasarımı ve estetiği (design and esthetics) sevdiğini, güzel bir yerde yaşamanın kendisi için önemli olduğunu belirtti.

İş ve Oyun

Willa kendisini grafik tasarımcı olarak geçindiriyor (support). Çok çalışıyor ve hafta sonları ve tatillerde dinlenmekte zorlanıyor. Çok az arkadaşı var ve boş zamanlarını (leisure time) şu anda birlikte olduğu adamla birlikte geçirme eğiliminde.

GÖZDEN GEÇİRME

Genetik ve doğum öncesi gelişim

Willa, evli bir anne babanın üç çocuğundan en küçüğüdür. Doğum öncesi herhangi bir maruziyet veya doğum yaralanması olduğunu reddediyor ve yedi kiloyla doğmuş bir bebekmiş. Willa, annesinin muhtemelen tüm hayatı boyunca tedavi edilmemiş anksiyete yaşadığını söylüyor; kendisinin her şeyin bir “felaket” olduğunu düşünen “gergin bir enkaz” olduğunu söylüyor. Annesinin hamileliği sırasında fiziksel olarak hasta olduğuna ya da bu süre zarfında madde kullandığına inanmıyor. Annesinin ailesinin diğer üyelerinin de kaygı yaşayabileceğini düşünüyor. Ne babasını ne de babasının ailesini bu geçmişi anlatacak kadar iyi tanımıyor. Ayrıca annesinin her zaman onun zor bir bebek olduğunu, çok ağladığını, yalnız kalmak istemediğini ve “yapışkan” (clingy) olduğunu söylediğini söylüyor.

İlk yıllar (doğum – 3 yaş)

Willa bu döneme ait çok az anısı olduğunu söylese de ağabeyleri ona ebeveynlerinin “sürekli kavga ettiğini” söyledi. Babasının kapıları çarpmasına ve annesinin kanepede ağlamasına dair belirsiz anıları var. Willa, bu yıllara ait anıların genellikle kendisini dışarıda tutan ağabeylerine ait olduğunu ve zamanının çoğunu yalnız geçirdiğini hissettiğini söylüyor. Willa’nın bir iş adamı olan babası, Willa üç yaşındayken annesini terk etti ve kısa süren ilk evliliğinin büyük bölümünde ilişki yaşadığı bir kadınla hızla yeni bir aile kurdu. Ülkenin öbür ucuna taşındı ve ara sıra çek göndermeye devam etmesine rağmen Willa ve ağabeyleriyle çok az doğrudan teması oldu. İlk anısı, annesinin bir sokak köşesinde ona bağırmasıydı; bunun nedeninin annesinin elini bir anlığına bırakması olduğunu ve bunun da annesinin Willa’ya bir arabanın çarpabileceğinden korkmasına yol açtığını düşünüyordu.

Orta çocukluk (3-6 yaş)

Willa, babası gittikten sonra annesiyle daha da yakınlaştığını söylüyor. Gece kısrakları geliştirdi ve ancak annesi yanındaysa uyuyabiliyordu. Willa şunları söylüyor: “Kardeşlerim bebek olduğumu söyleyerek acımasızca benimle dalga geçtiler. Yalnız uyuyabilmek istedim ama yapamadım.” Altı yaş civarında, annesi bir iş arkadaşıyla çıkmaya başladı ve erkek arkadaşı orada uyumaya başladığında aniden Willa’nın kendi yatağında uyuması konusunda ısrar etti. Her yıl okulun başında annesinden ayrılmakta zorluk çekiyordu -anaokulunda annesi haftalarca “kahve odasında” oturmak zorunda kalıyordu- diğer çocuklar okula bırakıldıktan çok sonra bile. Her ne kadar bundan utansa da, annesi olmadan okulda olacağı düşüncesiyle “paniğe” kapıldığını hatırlıyor.

Geç çocukluk (6-12 yaş)

Willa, çocukluğunun ilerleyen dönemlerinde yalnız olduğunu söylüyor. Bir ya da iki kadın arkadaşı vardı ve şöyle diyor: “Okuldan eve birlikte yürüdük ama başka pek bir şey yapmadık.” Ev hayatı stresliydi; annesi, çok içki içen erkek arkadaşıyla ara sıra bir ilişki içindeydi. Willa şöyle diyor: “İyi olduğunu hatırladığım tek şey çizmeye başlamamdı. Okuldan sonra yapılacak bir şeydi ve bunda iyiydim.” Evdeyken annesi endişeliydi, onu aşırı kalın giysiler giymeye zorluyordu ve ödevleri konusunda endişeleniyordu, ancak sık sık onu okuldan almayı unutuyordu ve zaman zaman çocuklarına haber vermeden geceyi erkek arkadaşıyla birlikte geçiriyordu. Willa şöyle diyor: “Önce erkek arkadaşlar geldi. Annem ona yardım edecek bir erkek olmadan gerçekten çalışamazdı.

Ergenlik (13-18 yaş)

Willa okulda sıra dışı çizim ve matematik becerileriyle fark edilmeye başlandı. Bir öğretmeni onu birkaç yıldır katıldığı yerel bir yaz sanat programına burs başvurusunda bulunmaya teşvik etti ve sonunda ulusal çapta tanınan bir ödül kazandı. “Çok şükür ki; beni kurtardı.” İlk kez seks yaptığını, “çoğu çocuktan daha genç olduğunu söyledi; “Muhtemelen 15 yaşlarındaydım. Oğlanlar benden yaşça büyüktü; her zaman bir erkek arkadaşım vardı ama ilişkilerim hiçbir zaman çok uzun sürmedi.” Esrar ve kokain denedi ancak bunların kendisini rahatsız ettiğini fark etti ve bunları kullanmaya devam etmedi. Alkolü seven bir çocukla ilişkisi sırasında oldukça fazla içki içiyordu ama ayrıldıklarında içkiyi bıraktı. Kardeşleri evden çıktıktan sonra onları nadiren görüyordu; çok içki içmeye başlayan ve geceyi nadiren evde geçiren annesinden kaçınıyordu.

Genç yetişkinlik (18-23 yaş)

Willa, memleketindeki prestijli bir tasarım okuluna kabul edildi. Annesiyle birlikte yaşamayı planlamış olmasına rağmen üniversiteye girdikten birkaç hafta sonra tanışmış ve ilk “ciddi” erkek arkadaşının yanına taşınmıştı. “Ruh eşiyle” tanıştığını hissetti ama birkaç ay içinde kavga etmeye başladılar. Willa’nın tasarım okulu yılları boyunca erkeklerle “çete avcıları gibi” başlayıp çalkantılı bir şekilde sona eren seri ilişkileri oldu. Willa okulda çok başarılı oldu, birçok ödül kazandı ve mezun olduğunda birçok iyi iş teklifi aldı.

Geç Yetişkinlik (23 yaş – günümüz)

Willa artık kendini geçindiriyor ve işyerinde kendini rahat hissediyor. Kendi firmasını kurmak istiyor ancak mevcut meslektaşlarından kopmaktan korkuyor. En uzun romantik ilişkisi neredeyse bir yıl sürdü ve erkek arkadaşının ona eşcinsel olduğunu söylemesiyle sona erdi. “Yıkılmıştı” ama sonra hızla David’le çıkmaya başladı.

BAĞLANTI KURMA

Willa’nın en büyük zorluk yaşadığı alan başkalarıyla olan ilişkileridir. Bu büyük olasılıkla onun kaygılı-kararsız bağlanma stiliyle ilgilidir; bu da onun terk edilme korkusuyla çılgına dönmesine ve duygusal açıdan düzensiz olmasına neden olur. Bu senaryo onun şu anki kendini arz ediş biçimi ile sonuçlandı ve geçmişte birçok kez yaşandı. Willa’nın bağlanma stili, genetik olarak miras alınan kaygıyla, kadınların toplumda erkekler tarafından kötü muamele göreceği beklentisini içselleştirmesiyle ve ilk yıllarında annesiyle olan tutarsız ilişkisiyle bağlantılı olabilir.

Mizaç olarak kaygılı ve ayrılıktan korkan Willa, ilk yıllarını şiddetli ebeveyn tartışmalarıyla dolu bir ortamda geçirdi. Annesini son derece kaygılı, sık sık ağlamaklı ve meşgul biri olarak deneyimledi. Bu nedenle sağlam bir ikili ilişki kurmakta zorluk yaşaması muhtemeldir. Sık sık yalnız başına ve korktuğu için hiçbir zaman temel bir güven geliştirmedi veya güvenli bağlanma kapasitesini geliştirmedi. Annesinin endişesi ve meşguliyeti, Willa’ya özellikle uyum sağlamadığını gösteriyor; bu nedenle Willa, kendisinin veya başkalarının duygulanım durumlarına ilişkin bir anlayış geliştirmekte zorluk çekiyordu. Bu muhtemelen onun yetişkinlerde empati, zihinselleştirme, kendini kontrol etme ve güven konusunda yaşadığı zorluklara katkıda bulunmuştur.

Willa orta çocukluğa kaygılı bir bağlanma stiliyle ve pek çok önemli yeteneği pekiştirmeden girdi. Gelişimsel gidişatı, babasının yakın zamanda evi terk etmesi gerçeğiyle daha da sekteye uğradı; bu nedenle, sevildiğini ve beğenildiğini hissetmesine yardımcı olacak arzulanan bir bakıcı olmadan iki kişilik ilişkisine kilitli kaldı. Bu rol, kendisiyle pek ilgisi olmayan ağabeyleri tarafından da üstlenilmedi. Annesinin Willa’yı aniden yatağından atması ve yerine yeni bir erkek arkadaşının gelmesi onu korkutmuş ve kafasını karıştırmış olabilir. Aşırı yakınlık ile aniden terk edilme arasındaki bu salınım muhtemelen onun kaygılı bağlanma tarzına yol açmıştır. Annesiyle olan ilişkisindeki tutarsızlık daha sonraki çocukluğunda da devam etti. Ya annesi kıyafetine çok önem veriyordu ya da onu okuldan almayı unutuyordu. Okul çağındaki ayrılık kaygısı, mizaç kaygısıyla ilişkili olabileceği gibi, kaygılı-kararsız bağlanma stili geliştirmesiyle de ilişkili olabilir. Annesinin alkolik erkek arkadaşıyla olan sorunlu ilişkisinin yanı sıra kendisinin artan içki içmesi, onun tutarsızlığını ve dolayısıyla Willa’nın bağlanma sorunlarını kötüleştirmiş olabilir. Willa’nın, annesinin iki ilişkisini gözlemleyerek toplumun, kadınların erkekler tarafından tahakküm altına alındığı ve sıklıkla kötü muameleye maruz kaldığı yönündeki genel algıyı içselleştirmesi de muhtemeldir.

Willa’nın okulda eşcinsel akran arkadaşlıklarında yaşadığı zorluk, mizaç kaygısı da dahil olmak üzere birçok faktörden kaynaklanmış olabilir. Sorunlu ikili ilişkisi ve babasının yokluğu nedeniyle benlik duygusu zayıftı ve ona hem zevk hem de ilgi veren çizimi keşfetmesiyle biraz canlandı. Bu yetenek, öğretmenlerinin mentorluğu ve sanatsal başarıları, hayat hikayesinin ona en çok yardımcı olan ve işinden elde ettiği özgüvenin en büyük sorumlusu olan özellikleridir. Willa’nın erken gelişmiş cinsel ilişkileri büyük olasılıkla kaybettiği ikili ilişkisini yeniden kazanma girişimleriydi. Genç yetişkinliğini karakterize eden bir dizi yoğun, kısa süreli ilişkiye zemin hazırladılar. Genç bir yetişkin olarak kaygılı bağlanma tarzının devam etmesi onu neredeyse yalnız kalamaz hale getirmiş, partnerlerini duygusal olarak boğmasına ve umutsuzca tutunduğu ilişkileri zaman zaman yok etmesine yol açmıştır.

BEŞİNCİ KISIM: Klinik Uygulamada Psikodinamik Formülasyon

Giriş

Psikodinamik formülasyonlar tüm klinik ortamlarda faydalı olabilir

Artık işbirliği içinde psikodinamik formülasyonları nasıl oluşturacağımızı bildiğimize göre, bunları nasıl ve ne zaman kullanıyoruz? Öğrenciler ve klinisyenler sıklıkla hatalı bir şekilde psikodinamik formülasyonların yalnızca psikodinamik psikoterapi için yararlı olduğunu varsayarlar, ancak hiçbir şey gerçeklerden bu kadar uzak olamaz. Psikodinamik formülasyonlar insanların nasıl ve neden bu şekilde düşündüklerini, hissettiklerini ve davrandıklarını anlamamıza yardımcı olur ve bu nedenle her klinik durumda faydalıdır. Buna acil servislerde tek seferlik karşılaşmalar, tıbbi veya psikiyatri yatarak tedavi birimlerinde kısa terapiler, psikofarmakolojik tedaviler ve ayaktan kısa ve uzun vadeli psikodinamik psikoterapiler dahildir. Kısa klinik durumlarda psikodinamik formülasyonlarımız daha sınırlı bilgilere dayanacak ve genel olarak mevcut zorluğu anlamamıza yardımcı olacaktır. Uzun vadeli tedavilerde psikodinamik formülasyonlarımız daha kapsamlı bilgilere dayanacak ve kişinin gelişiminin geniş kapsamını anlamamıza yardımcı olacaktır. Klinik durum ne olursa olsun, psikodinamik olarak formüle etmek, hastalarımızın bilinçli ve bilinçsiz düşünce ve duygularının etkisini ve gelişimini anlamamıza yardımcı olur.

Psikodinamik formülasyonlar canlı ve değişkendir

Kısım I’de tartıştığımız gibi, başlangıç ​​formülasyonu oluşturmak birçok nedenden dolayı son derece faydalıdır -tedavi önerisi yapmamıza, hedefler belirlememize ve terapötik bir strateji oluşturmamıza yardımcı olur. Ancak hastalarımızın nasıl ve neden düşündükleri, hissettikleri ve davrandıkları konusunda yeni düşünme yollarına açık olmak, onlarla yaptığımız çalışmalar boyunca formülasyonlarımızı derinleştirmemizi sağlar. Psikodinamik formülasyonlar statik değildir -birlikte çalıştığımız süre boyunca bunları hastalarımızla işbirliği içinde sürekli olarak revize ederiz.

Şimdi akut bakım ortamlarından başlayarak birçok farklı klinik durumda psikodinamik formülasyonları nasıl kullandığımızı düşünelim.

Akut Bakım Ortamlarında Psikodinamik Formülasyonlar (25)

Farmakolojik Tedavide Psikodinamik Formülasyonlar (26)

EK A – Eğitimcinin Psikodinamik Formülasyonu Kullanma Rehberi: Genişletilmiş Yaklaşım

EK B – TANIMLAMA, İNCELEME, BAĞLAMA – Özet